Rathenau Instituut pleit voor haalbaarheidstoets digitale diensten

Beleidsmakers overschatten de mogelijkheden van ICT. Het goed functioneren van digitale overheidsdiensten vraagt niet alleen om betere systeembeveiliging en privacybescherming, maar ook om scherpere keuzes in politieke doelstellingen. Die moeten daarom in de ontwerpfase getoetst worden op hun haalbaarheid. Dat zegt het Rathenau Instituut op basis van een studie voor het Europees Parlement Security of eGovernment Systems.

Digitalisering van overheidsdiensten
Het Rathenau Instituut deed het onderzoek naar politieke aandachtspunten rond digitalisering van overheidsdiensten voor het Europees Parlement samen met twee Europese zusterorganisaties, de Danish Board of Technology en het Duitse Institute for Technology Assessment and Systems Analysis. Drie cases zijn onderzocht: digitale aanbestedingsprocedures, elektronische patiëntendossiers en het biometrisch paspoort.

Tijdelijke parlementaire commissie ICT
De conclusies zijn ook relevant voor de besluitvorming over Nederlandse ICT-projecten. De Tweede Kamer heeft een tijdelijke commissie ICT ingesteld die een parlementair onderzoek doet naar de ervaringen met ICT-projecten van de overheid. Het Rathenau Instituut hoopt dat de conclusies en aanbevelingen van de Europese studie door de commissie worden meegenomen.

Te ambitieus
Digitalisering van administraties en online dienstverlening kunnen leiden tot kostenbesparing voor de overheid en groter gemak voor burgers. Maar, concluderen de onderzoekers, dan moet wel de systeembeveiliging verbeteren en moet er meer aandacht uitgaan naar privacybescherming. De overheid zou meer gebruik moeten maken van bestaande technieken om data te minimaliseren. Zo geven ‘attribute-based credentials’ alleen de strikt noodzakelijke informatie door.
Volgens de onderzoekers zijn beleidsmakers vaak te ambitieus als het om ICT-projecten gaat. Zo zijn bij de invoering van het biometrisch paspoort de technische implicaties ervan onderschat. EU-standaarden voor de kwaliteit van de biometrische gegevens ontbreken, waardoor het systeem niet naar behoren functioneert.

Haalbaarheidstoets
Een haalbaarheidstoets in de ontwerpfase van ICT-projecten kan uitwijzen of de diverse ontwerpeisen, zoals systeembeveiliging, gebruiksgemak en interoperabiliteit, wel verenigbaar zijn. Vanwege het grote maatschappelijke belang van ICT-projecten, zou de haalbaarheidstoets verplicht moeten worden. Voor de uitvoering ervan denkt het Rathenau Instituut aan een onafhankelijke instantie als het College Bescherming Persoonsgegevens of aan een MER(milieueffectenrapportage)-achtige constructie. Van belang is dat onafhankelijke deskundigen en belanghebbenden bij de toets worden betrokken en dat de resultaten openbaar worden gemaakt.

Over het Rathenau Instituut
Het Rathenau Instituut stimuleert de publieke en politieke meningsvorming over wetenschap en technologie. Daartoe doet het instituut onderzoek naar de organisatie en ontwikkeling van het wetenschapssysteem, publiceert het over maatschappelijke effecten van nieuwe technologieën, en organiseert het debatten over vraagstukken en dilemma’s op het gebied van wetenschap en technologie.