Verwachtingen digitale rechtspraak te hoog gespannen

De rechtspraak zal digitaal zijn of niet bij de tijd zijn. Dat stelt hoogleraar burgerlijk procesrecht Piet Taelman in de academische rede die hij op vrijdag 11 september uitspreekt aan Tilburg University. De overgang naar digitale rechtspraak is volgens hem niettemin groot en met risico’s omgeven. Hij hekelt de al te hoog gespannen verwachtingen van de hervormers op het vlak van de versnelling van de doorlooptijden.

De Gentse hoogleraar Piet Taelman bezette in 2014-15 de wisselleerstoel van het Tijdschrift voor Privaatrecht aan Tilburg University. Hij vergeleek in die periode zowel komende als recentelijk tot stand gebrachte hervormingen in het Nederlandse en Belgische burgerlijk procesrecht. Daarbij viel hem op dat beide landen in hun niet-aflatende zoektocht naar meer efficiëntie in de civiele procesgang, meer dan ooit tevoren, hun geloof belijden in het digitaliseren van de rechtspleging.

In zijn afscheidsrede zal Taelman kort de hervormingsplannen beschrijven: het Nederlandse KEI-project (Kwaliteit en Innovatie) en het Belgische Justitieplan. Vervolgens gaat hij onder meer in op de hoog gespannen verwachtingen.

Het tweede gedeelte van de rede spitst zich toe op de kennis over en inzicht in wat Justitie produceert. In Nederland wordt rond de rechtspraak veel gemeten, in tegenstelling tot in België, waar gegevens soms niet publiek beschikbaar zijn. Meer in het bijzonder loopt de publicatiecultuur van gerechtelijke uitspraken in beide landen sterk uiteen. Volgens Taelman bemoeilijkt dit niet alleen de kenbaarheid van het recht, maar vormt het ook een ernstige belemmering voor het kennismanagement binnen justitie, waardoor het bijdraagt tot gerechtelijke achterstand.

Ten slotte stelt Taelman de vraag aan de orde of, en zo ja onder welke voorwaarden, de rechter aan het internet ontleende kennis van de feiten mag betrekken in zijn besluitvormingsproces. Na vergelijkend onderzoek over hoe in Nederland, respectievelijk België met dit vraagstuk wordt omgegaan, verdedigt hij het standpunt dat dit – vanuit het gegeven dat rechtspreken niet vrijblijvend mag zijn – binnen zekere grenzen moet kunnen, op voorwaarde dat de rechten van verdediging strikt worden gerespecteerd.

Piet J.G. Taelman (°1959) is gewoon hoogleraar burgerlijk procesrecht aan de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Gent (België). Van oktober 2008 tot eind september 2014 was hij decaan van die faculteit. Tijdens de hem in het academiejaar 2014-15 verleende onderzoekssabbatical was hij in het najaar 2014 visiting professor aan de Law School van Bond University (Australia). In voorjaar 2015 deed hij als houder van de Wisselleerstoel 2014-15 van het Tijdschrift voor Privaatrecht onderzoek aan de Universiteit Tilburg. Sinds oktober 1982 is hij advocaat aan de balie te Gent.