Tien jaar Bitcoin whitepaper: nog altijd op zoek naar een alternatief voor de bank

Zonder enig trompetgeschal werd het idee van Bitcoin precies tien jaar geleden bekend gemaakt. Iemand met het pseudoniem Satoshi Nakamoto deelde zijn idee in een kleine mailinglijst, speciaal voor cryptografen. Hoe staat de cryptomunt er nu voor? 

Dit idee staat beschreven in een whitepaper genaamd ‘Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System.’

Wat staat er in de whitepaper?

Het idee voor een ‘internet currency’ leefde al jaren, specifiek in die mailinglijst. De consensus was uiteindelijk dat online geld niet op een centrale manier georganiseerd kon worden, omdat het dan te kwetsbaar is. Daar zijn ook praktijkvoorbeelden van zoals E-Gold en Liberty Reserve.

Deze twee internetcurrencies gingen gebukt onder fraude en hackers en zijn uiteindelijk door de Amerikaanse overheid gesloten. Dit kon omdat beide munten een single-point-of-failure hadden. De munten werden namelijk beheerd door bedrijven.

Het geniale van Satoshi was dus dat hij een manier bedacht om een currency volledig decentraal te maken. En dat lees je ook terug in de introductie van zijn whitepaper: om een internetcurrency levensvatbaar te houden, mag er geen single-point-of-failure zijn.

In Satoshi’s woorden: “A lot of people automatically dismiss e-currency as a lost cause because of all the companies that failed since the 1990’s. I hope it’s obvious it was only the centrally controlled nature of those systems that doomed them.”

De whitepaper beschrijft verder:

• hoe transacties op het Bitcoin netwerk verstuurd worden
• hoe om te gaan met tijdstempels (hashing)
• mining via proof-of-work
• de rol van nodes in het netwerk
• hoe te zorgen dat double spending geen probleem meer is

Voordat we verder gaan, wat is een whitepaper? De term whitepaper komt van de Britse overheid en het was niets meer dan een document geprint op wit papier. Het gaat dan vooral om overheidsdocumenten waar nog over gedebatteerd kon worden. In de jaren ’90 namen bedrijven het concept van whitepapers over om hun ondernemingsplan op te presenteren.

Waarom was de Bitcoin whitepaper in 2008 relevant?

De volgers van de crypto-mailinglijst waren in 2008 niet direct overtuigd. Ze zagen in eerste instantie niet veel in de whitepaper. De meeste technische concepten die Nakamoto beschreef zijn niet zelf bedacht, maar door iemand anders. Hashing-algoritmes bestonden bijvoorbeeld al, minen op basis van proof-of-work ook. Zelfs het idee van cryptografische, digitale valuta was niet baanbrekend. Denk aan het in Nederland ontwikkelde DigiCash.

Daarnaast waren er zorgen over veiligheid. Bitcoin ontleent haar bestaansrecht aan de veiligheid van het netwerk. En die veiligheid is alleen te waarborgen als het merendeel van de nodes goede bedoelingen hebben. In die tijd was het nog denkbaar dat één partij/iemand meer dan 50 procent van de totale rekenkracht op het netwerk kon bemachtigen.

Ook buiten de mailinglijst was men moeilijk te overtuigen. In die tijd werd Bitcoin door velen beschreven als een soort Ponzi scheme.

Maar de tijd was wel rijp voor een hoopvol vergezicht. Misschien was de techniek achter Bitcoin voor insiders niet heel bijzonder, Nakamoto had de visie om al die verschillende technieken te combineren tot een werkend product. Naast de munt zelf, schetste hij in de whitepaper ook een gedecentraliseerde financiële wereld.

De timing kon niet beter, de hele wereld zat namelijk middenin een financiële crisis. Het vertrouwen in de dollar en de euro was zeer laag. Satoshi heeft hier zelfs een verwijzing over achtergelaten in het allereerste blok van de blockchain:

The Times 03/Jan/2009 Chancellor on brink of second bailout for banks

Het bestaande financiële systeem zorgde voor randvoorwaarden waarin het mogelijk was dat banken hun gang konden gaan, oneindig veel risico’s namen en er mee weg konden komen. Banken waren opeens too-big-to-fail.

De whitepaper van Satoshi Nakamoto is in de basis een technisch document. Maar als je tussen de technische regels en de code doorleest, wordt een economisch model beschreven waarin iedereen gelijk is en waarin een alternatief wordt geboden op de falende economie en op de financiële industrie. En er was (en is nog steeds) dorst naar een alternatief.

Een gedecentraliseerde wereld

Bewegingen zoals Occupy Wall Street, Wikileaks en de Tea Party streden voor de stille 99 procent. Dit percentage staat symbool voor alle mensen zonder macht. Hoewel deze drie partijen verschillende invalshoeken hebben is hun filosofische grondslag gelijk: de macht mag niet bij die één procent liggen, er moet een betere verdeelsleutel komen.

De whitepaper van Satoshi is een hele mooie bijdrage aan deze filosofie en past goed in de tijdsgeest van tien jaar geleden.

Bitcoin is niet het enige kind van die tijd. Een paar jaar daarvoor werd peer-to-peer filesharing via torrents ook heel populair. Audio- en videobestanden werden opeens vrijelijk gedeeld zonder rekening te houden met auteursrechten. Een mooi voorbeeld is de film X-Man Origins: Wolverine, deze actiefilm werd voordat die de eindmontage inging in Los Angeles al gedeeld via torrents. Een tienjarig kind uit Nepal kon de film zien zonder dat de special effects erin waren verwerkt. Pas de laatste jaren beginnen de film-, muziek- en televisiewereld zich aan te passen via bedrijven als Netflix en Spotify.

Daarnaast zorgde het internet ook voor een disruptieve werking op het medialandschap. Kranten en televisiezenders kregen steeds meer concurrentie van bloggers – die vanaf de bank thuis kunnen publiceren – en nieuwssites. Net als banken wisten traditionele media in eerste instantie niet hoe zij hun verdienmodel hierop moesten aanpassen. Want je artikelen gratis delen via het internet? In de oude wereld was dat ondenkbaar. Maar ja, doe je dat niet, dan consumeren bezoekers hun nieuws gewoon gratis op bijvoorbeeld NU.nl.

Relevanter dan ooit

Tien jaar geleden vielen banken om of moesten gered worden met belastinggeld. De val van het Amerikaanse Lehman Brothers is hier een goed voorbeeld van. Dichter bij huis kan je denken aan de nationalisering van de ABN AMRO en SNS Bank en de financiële injectie in ING.

Hoewel we er wel vanuit kunnen gaan dat de ontwikkeling van Bitcoin al jaren bezig was, zorgde de crisis van tien jaar geleden wel voor de geboorte van de cryptomunt. Bitcoin was destijds nog niet volwassen genoeg om in te springen op het gat in vertrouwen dat de crisis achterliet.

Komt er nog een crisis? Vast wel, maar niemand weet wanneer. De headlines liegen er in ieder geval niet om. Banken lijken niet geleerd te hebben van hun fouten en het is niet moeilijk te bedenken dat het vertrouwen in de financiële sector snel weer tot een nulpunt kan dalen. Hieronder een greep uit de headlines op NU.nl van een week geleden (23 oktober).

• HSBC schikt zaak rommelhypotheken voor 765 miljoen
• Ook andere banken dan ING laks bij tegengaan witwaspraktijken
• Gebruik Europees noodfonds versneld als vangnet probleembanken
• Deense toezichthouder heropent witwaszaak Danske Bank
• ‘Fed matst Goldman Sachs en Morgan Stanley bij jaarlijkse stresstest’
• Europese overheden liepen miljarden euro’s dividendbelasting mis

In Nederland alleen al is bijna elke grootbank dit jaar slecht in het nieuws gekomen. Ook verschijnen er berichten dat de huizenmarkt op hol aan het slaan is en dat er nu al weer meer leningen uitstaan dan in de tijd voor de crisis. Maar er is geen crisis meer nodig voor Bitcoin om haar waarde te bewijzen.

Er zijn nu iets meer dan 17 miljoen Bitcoin in omloop, en er zullen er nooit meer zijn dan 21 miljoen. Dat staat vast in de broncode van de munt. De inflatie is daarmee voor nu en over 100 jaar voor iedereen bekend. Dat komt doordat het voor iedereen duidelijk is hoeveel valuta er op de markt in omloop gebracht wordt. Vergelijk dat eens met de geldcreatie van de euro en dollar, centrale banken kunnen deze vrijwel onbeperkt blijven printen.

Dat past ook goed bij het gedecentraliseerde karakter van Bitcoin. Omdat er nu duizenden miners en tienduizenden nodes zijn wordt Bitcoin door een grote groep gedragen. Elke stem telt. In tegenstelling tot banken is Bitcoin geen bedrijf met een single point of failure. Niet alleen hebben banken dus een single point of failure, ze zijn ook nog eens too-big-to-fail geworden.

Bitcoin is whitepaper ontgroeid, en dat is goed

Het idee van Bitcoin is dat de macht bij de massa ligt. Precies zoals Satoshi Nakamoto het voor zich zag toen hij de whitepaper schreef en zijn zelfverzonnen naam erboven plaatst. Hij had er ook voor kunnen kiezen om zijn echte naam te verbinden aan Bitcoin, maar dat zou afdoen aan het decentrale karakter van de munt. En dat maakt Bitcoin juist zo uniek vergeleken met fiatgeld en andere cryptomunten.

De whitepaper werd gelanceerd en Satoshi gaf nog een korte tijd sturing via het Bitcointalkforum. En toen deed Satoshi het beste wat hij had kunnen doen: Hij verdween en liet niets meer van zich horen. Satoshi gaf de wereld bitcoin. Maar hij wist dat Bitcoin alleen zou kunnen slagen als de community het stokje van hem zou overnemen.

Die community is nu springlevend op GitHub. Duizenden ontwikkelaars zetten zich dagelijks vrijwillig in om bitcoin verder te ontwikkelen. Maar niet alleen ontwikkelaars zetten zich in voor bitcoin, ook bedrijven, kunstenaars en zelfs de gebruikers werken hard om bitcoin verder te brengen.

Bitcoin leeft voort op de basis die gelegd is in de whitepaper. Bitcoin is nu volwassen genoeg om op eigen benen te kunnen staan en is de whitepaper wel ontgroeid. De afgelopen jaren zijn de software en infrastructuur door de community doorontwikkeld, zo zijn er hardforks, softforks en zelfs hele lagen om de originele blockchain heen gebouwd.

Maar zonder die legendarische negen pagina’s van tien jaar geleden, hadden wij nooit durven dromen over een wereld waarin staat en geld gescheiden zijn.

Wil je de whitepaper zelf lezen? De Nederlandse vind je hier en de Engelse vind je hier.