[Podcast] Saskia Lensink: “We bouwen een taalmodel dat wél aan onze waarden voldoet”

Nederland werkt aan een eigen alternatief voor ChatGPT. In de podcast Made in Europe vertelt Saskia Lensink, consultant en business developer bij TNO, over GPT-NL: het eerste Nederlandse taalmodel dat volledig binnen Europese normen en waarden wordt ontwikkeld. “Als we taalmodellen blijven gebruiken die niet transparant zijn over hun data of werking, geven we onze kennisinfrastructuur uit handen,” zegt ze. “Met GPT-NL willen we laten zien dat het ook anders kan.”

Een Nederlands alternatief voor Big Tech

GPT-NL moet het Nederlandse antwoord worden op de grote Amerikaanse taalmodellen. Het project wordt geleid door TNO, in samenwerking met SURF en het Nederlands Forensisch Instituut. “We bouwen iets dat bij Nederland past, in onze taal, met onze waarden, en voor publieke én private toepassingen,” zegt Lensink.

De eerste versie verschijnt in januari 2026. Die release moet de basis leggen voor een open ecosysteem waarin overheden, bedrijven en kennisinstellingen hun eigen toepassingen kunnen ontwikkelen. “Het is belangrijk dat we zelf eigenaar zijn van onze taalmodellen,” zegt Lensink. “Niet omdat Big Tech slecht is, maar omdat we als maatschappij moeten kunnen begrijpen en sturen wat zulke systemen doen.”

De motor, niet de auto

GPT-NL wordt geen consumentenproduct, maar een bouwsteen. “Het model is de motor, niet de auto,” zegt Lensink. “We maken de infrastructuur waarop anderen kunnen bouwen.”

Die keuze maakt het model geschikt voor organisaties die hun data niet willen of mogen delen met Amerikaanse clouddiensten. “We richten ons op een betrouwbare, veilige basis,” legt ze uit. “Bedrijven en overheden kunnen daar bovenop innoveren zonder hun data uit handen te geven.”

Rechtmatige data als morele keuze

Waar commerciële modellen vaak trainen op onduidelijke datasets, kiest GPT-NL voor volledige transparantie. “We weten precies welke data we gebruiken,” zegt Lensink. “Alles is rechtmatig verkregen, met respect voor auteursrecht en privacy.”

Dat lijkt vanzelfsprekend, maar is het niet. “Je kunt geen betrouwbare AI bouwen op onrechtmatige data,” stelt ze. “Transparantie hoort bij vertrouwen.”

Van beleid naar gebruik

De grootste uitdaging ligt volgens Lensink niet in de techniek, maar in de toepassing. “De overheid investeert in GPT-NL, maar moet het straks ook echt gaan gebruiken,” zegt ze. “Anders blijft het een papieren project. Digitale soevereiniteit vraagt om actie.”
Ze ziet GPT-NL als een kans om Europees leiderschap te tonen. “We hebben de kennis en infrastructuur om dit goed te doen,” zegt ze. “Maar we moeten het ook durven gebruiken in onze eigen digitale dienstverlening.”

Een publieke AI voor de samenleving

Uiteindelijk moet GPT-NL meer worden dan een technologisch experiment. “De eerste versie is pas het begin,” zegt Lensink. “We willen het openstellen voor onderwijs, zorg, lokale overheden en startups. AI hoort niet alleen bij techbedrijven, het hoort bij iedereen.”

Wat haar drijft, is het vertrouwen dat Nederland zelf het verschil kan maken. “We hebben al vaker laten zien dat we met beperkte middelen iets groots kunnen bouwen,” zegt Lensink. “GPT-NL bewijst dat publieke technologie én krachtig kan zijn én onze waarden kan beschermen.”

Luister nu

De aflevering van Made in Europe met Saskia Lensink (TNO) is nu te beluisteren in je favoriete podcast-app, waaronder Spotify.

Over de auteur: Reinjan Prakke is Podcastmaker bij Airborne Network