Hands-on: Windows 11

Dinsdag wordt Windows 11 gelanceerd, in eerste instantie voor nieuwe pc’s en tablets. Wie niet kan wachten kan de systeemsoftware al vast binnenhalen via het Release Preview kanaal, als je een geschikte pc hebt tenminste.

Het besturingssysteem Windows dankt zijn naam aan het eerste ontwerp: een scherm met raampjes, folders zouden we tegenwoordig zeggen, met daarin programma’s. Dat was nog in de tijd dat Windows een grafische schil was voor het tekstgebaseerde DOS.

Vanaf Windows 95 introduceerde Microsoft het startmenu dat tot 2012 bleef bestaan. Vanaf Windows 8 moest ineens alles anders: het startmenu werd ingeruild voor een levensgroot startscherm met zogeheten live tegels voor nieuws, het weer en andere mededelingen.

Microsoft werd door experts geprezen voor zijn moed, maar gebruikers vond het niks. Zij eisten hun startmenu terug. Dat gebeurde in Windows 8.1. Windows 10 werd vanaf 2015 een soort compromis: het startscherm werd inclusief tegeltjes onderdeel van het startmenu.

Dat Microsoft het startscherm in Windows 11 wederom overhoop heeft gehaald heeft twee redenen: Windows wordt in toenemende mate gebruikt voor tablets. Het klassieke startmenu werkt minder goed op aanraakschermen. Bovendien bleken de livetegels in het menu nauwelijks gebruikt te worden.

In Windows 11 worden de functies als het ware uit elkaar getrokken: nieuws, weer, foto’s en aandelenkoersen zijn ondergebracht in Widgets, een apart menu dat toegankelijk is via de startbalk.

Programma’s selecteer je via het vernieuwde startmenu dat standaard gecentreerd staat op het bureaublad. De meest gebruikte programma’s kun je nog steeds op de startbalk plaatsen, en programma’s die je minder vaak gebruikt zet je in de startbalk, waar je met één klik ook een overzicht van alle geïnstalleerde programma’s kunt krijgen. Eigenlijk net zo als in Windows 10. Wat niet meer kan is programma’s in groepjes zetten.

Het lijkt een enorme verandering, maar het went snel, al helemaal als je de startbalk gewoon weer links op de startbalk plaatst.

Windows 11 zou eerst helemaal niet zo heten. Het was oorspronkelijk bedoeld als een najaarsupdate voor Windows 10, maar vanwege de visuele make-over en uit marketingoverwegingen heeft Microsoft besloten om deze versie een nieuwe naam te geven.

Want ondanks de frisse blik, met een mooi nieuw lettertype en aangepaste instellingspanelen, is Windows 11 eigenlijk gewoon Windows 10 in zondagspak. Wat mede verklaart waarom de installatie van Windows 11 opvallend vlot verloopt en je weinig problemen met externe hardware hoeft te verwachten.

Heel veel nieuwe functies vind je niet in Windows 11. Het is iets makkelijker geworden om geopende schermen te rangschikken, al is die functie niet zo makkelijk te ontdekken. En waar in Windows 10 Skype standaard werd meegeleverd, gebruik je nu Teams om te bellen en te chatten.

De meest spectaculaire toevoeging is helaas maanden uitgesteld: de mogelijkheid om Android apps op Windows 11 te installeren en in emulatie te draaien. Vooral bedoeld voor tabletgebruikers die over een arsenaal aan apps kunnen beschikken, maar minder relevant voor de desktop, al was het maar omdat Android apps niet zijn geoptimaliseerd voor muisgebruik en grote schermen.

De Android apps download je straks overigens niet via de Android Play Store, maar via de Amazon appwinkel die je kunt benaderen via de Microsoft Store. Het aanbod zal daar vermoedelijk minder groot zijn.

Er is helaas ook slecht nieuws voor heel veel Windows 10 gebruikers: Microsoft heeft de systeemeisen flink verscherpt: voorwaarden voor installatie zijn een recente 64bit-processor, met daarnaast 4GB werkgeheugen, 64GB opslagruimte, een grafische kaart met DirectX 12-ondersteuning, UEFI met Secure Boot en TPM 2.0. Die laatste beveiligingen vind je eigenlijk alleen in recente pc’s.

Microsoft wil de nieuwe systeemsoftware mondjesmaat uitrollen naar gebruikers die zelf geen actie ondernemen. Daardoor zullen veel gebruikers pas in 2022 Windows 11 kunnen verwachten. Sinds een week staat al wel een stabiele versie klaar in het Release Preview kanaal, waarop je eerst via Windows Update moet abonneren. Daarna geeft Windows 10 vanzelf aan of je pc geschikt is voor Windows 11. Let op: geheel bugvrij is de software nog niet.