Herstel?

Hoewel de groei in de ICT-sector terugloopt, is deze nog altijd groter dan de gemiddelde economische groei in Nederland.

Het is juni en het aantal winstwaarschuwingen van de afgelopen maanden is al niet meer te tellen. Hewlett-Packard voorspelt dat de bestedingen aan IT het hele jaar laag zullen blijven; er zijn winstwaarschuwingen van Ariba, Inktomi, PurchasePro, Cisco, Nokia en Philips. Webbouwers ontslaan massaal personeel, het Zweedse webbureau FramFab weet een dreigend kastekort op het nippertje af te wenden en Newconomy heeft weer een paar bedrijven moeten afschrijven. Algehele beeld van de interneteconomie: aanhoudende malaise.

Ieder half jaar komt het Centraal Planbureau (CPB) met een voorspelling over de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Het stelde de groeiverwachting voor de Nederlandse economie voor dit jaar naar beneden bij. Die groei zal geen 3,25 procent bedragen maar 2,75 procent. Ook de Europese Centrale Bank (ECB) verlaagde begin juni de economische groei-verwachting voor de eurolanden, van tussen de 2,6 en 3,6 procent naar tussen de 2,2 en 2,8 procent.

Dit jaar is de voorspelling van het CPB voor het eerst ook toegespitst op de ontwikkeling van de ICT-sector. Het rappport is opgesteld onder verantwoordelijkheid van Henry van der Wiel en is gebaseerd op onderzoek van het CPB en cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De groei in de ICT-sector loopt terug, constateert het CPB, maar de groei is nog altijd groter dan de gemiddelde economische groei in Nederland.

In 2000 was er nog een groei binnen de ICT-sector van 14,25 procent. Dit jaar zal dat neerkomen op 9,75 procent en volgend jaar op 7,5. Oorzaken van de verminderde groei zijn "het wegvallen van de millenniumpush, een minder gunstige internationale conjunctuur en de eerste tekenen van verzadigingsverschijnselen", aldus het CPB. De groei blijft evenwel vooruitlopen op die van de rest van het bedrijfsleven. Een compliment waard, aldus het CPB, want met deze groei "legt de ICT-sector een belangrijk fundament onder de groei van de Nederlandse economie."

De omzet binnen de Nederlandse ICT-sector stijgt nog steeds, van 110,2 miljard gulden vorig jaar, naar 121,75 dit jaar tot 130,75 miljard volgend jaar. Ook draagt de ICT-sector sterk bij aan de groei van de arbeidsproductiviteit in Nederland in de tweede helft van de jaren negentig. Meer dan de helft van die groei kwam op het conto van de ICT-sector.

Voor wat betreft de internationale economie ziet het CPB donkere wolken boven de branche. "De vooruitzichten voor de internationale economie zijn aanzienlijk minder rooskleurig dan in voorgaande jaren. De groei van de wereldmarkt vertraagt dit jaar en trekt volgend jaar licht aan. Bedrijven stellen als reactie op de afzwakkende economische groei hun uitgaven aan ICT neerwaarts bij."

De Nederlandse ICT-sector is echter sterk georiënteerd op dienstverlening, aldus het CPB. Dat betekent dat een teruggang in de conjunctuur minder snel effect heeft op de groei dan wanneer de sector sterk is gericht op productie. Bij de meeste landen is de dienstverlenende sector groter dan de producerende, maar drie jaar geleden bleek dat met name België, Frankrijk en Nederland sterker dan andere landen leunden op dienstverlening. Het aandeel van de ICT-sector van Nederland in het bruto binnenlands product bleek met een percentage van vijf procent ook kleiner dan bij andere landen, zoals Zweden en de Verenigde Staten waar het aandeel negen procent bedraagt. Recentere cijfers had het CPB niet voorhanden.

Verwachtingen

Er zijn te hoge verwachtingen geschetst van online advertising, van e-commerce, van business-to-business handel, zo viel de afgelopen maanden vaak te beluisteren. In de grafieken van onderzoeksbureaus gingen lijnen steeds gestaag omhoog. Andere opties leken niet te bestaan. Waar het Centraal Planbureau als een van de weinige overheidsinstellingen in de wereld een voorspelling deed voor de ontwikkeling van de ICT-sector komen onderzoeksbureaus al jaren met groeiscenario's die nogal eens wild aandoen.

Zo kwam Aberdeen Group in mei met een rapport over IT bestedingen voor de periode 2001 – 2005. De industrie zal volgens het bureau een "sterke, langdurige groei" doormaken, en met het genoemde percentage van gemiddeld 9,6 procent in de komende vijf jaar kan zelfs de grootste scepticus leven. Aberdeen Group verzamelde data van 157 landen en baseert de voorspelling op ondermeer bruto binnenlands product, opbouw van de industrie, economische groei en de economische afhankelijkheid van de Verenigde Staten.

Op wereldschaal komen bestedingen aan IT dit jaar uit op 1.210 miljard dollar, en in 2005 zal dit gestegen zijn tot 1.746 miljard dollar. Amerika neemt het voortouw, gevolgd door Europa en Azië. Nederland behoort tot de kleinere markten in Europa. Volgens Aberdeen Group zal er dit jaar voor 12,8 miljard dollar in Nederland besteed worden aan IT. Onder IT-bestedingen in dit onderzoek vallen niet de bedragen die er omgaan in de telecomsector en ook niet bestedingen verbonden aan 'netwerken'. De schatting van Aberdeen Group over de omzet in Nederland sluit aan bij de begin dit jaar gedane voorspelling van Fenit (de belangengroep van de IT-branche), dat dit jaar de omzet aan IT-producten in Nederland zal uitkomen op 25,8 miljard gulden. De groei zal daarmee dit jaar tien procent zijn.

Rebound

Komt er een 'rebound', een heropleving in de tweede helft van dit jaar? Er is niemand die kan aantonen dat dit het geval is. Voorspellingen van het Centraal Planbureau en onderzoeksbureaus als Aberdeen Group laten in elk geval zien dat er nog groei in de ICT-sector zit. De groei neemt in Nederland wel af, maar is nog altijd groter dan binnen andere delen van de economie.

Malaiseverhalen zijn voornamelijk te beluisteren bij presentaties van kwartaalcijfers door beursgenoteerde ondernemingen. Wie de resultaten van deze partijen overziet komt tot de conclusie dat er overduidelijk daling in omzet en/of winst is in de eerste helft van dit jaar, zoals bij de ontwikkelaars van software voor marktplaatsen.

Bij de vooruitblikken tijdens presentaties van jaarcijfers ontstaat een dubbel beeld. Enerzijds wordt er gewaarschuwd voor tegenvallende resultaten in de komende kwartalen, anderzijds wordt de verwachting uitgesproken dat bestedingen in de tweede helft zullen aantrekken. Wie voor het eerste scenario kiest staat tegenwoordig niet alleen met zijn jobstijding. Optie twee kan bij gebrek aan bewijs maar beter gezien worden als een poging om de moed erin te houden. Daar is natuurlijk niets mis mee.

Groei ICT-sector in NL19981999200020012002Groei in procenten14,213,314,259,757,5Sterk afnemende groei:Telecom22,824.019.914.759Computerservicebedrijven (2)21,416,68,99,258Omzet in miljarden guldens87,797110,2121,75130,75Groei totale economie NL4,13,94,02,75 (1)2,75

(1) Was 3,25 procent maar is in juni bijgesteld naar 2,75 procent. (2) Onder 'computerservicebedrijven' rekent het CPB websitebouwers, webconsultants en softwaremakers. (Centraal Planbureau, april 2001)

Bestedingen IT 20012002200320042005Nederland12,814,215,717,319,1Europa297,1324,4354,4386,9422,3Wereld1.210,71.324,11.452,21.591,41.746,8

Miljoenen dollars. Onder IT wordt niet gerekend: netwerkdiensten en telecom. Bron: Aberdeen Group, mei 2001