Online seksueel misbruik en intimidatie: 1 op de 2 jongeren slachtoffer

Online seksueel misbruik is geen uitzondering. Het is een urgent maatschappelijk probleem dat diep ingrijpt in het leven van jongeren. Eén op de twee jongeren in Nederland tussen de 12 en 25 jaar krijgt ooit te maken met online seksueel misbruik of online seksuele intimidatie. Dit blijkt uit een grootschalig, representatief onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van en in samenwerking met Fonds Slachtofferhulp. De omvang en impact zijn schokkend: de helft van de Nederlandse jongeren van 12 tot 25 jaar maakt een of meerdere vormen van online seksueel misbruik of intimidatie mee en velen kampen langdurig met de gevolgen. 

De rapportage ‘De Onzichtbare Werkelijkheid Blootgelegd’ van Fonds Slachtofferhulp, een publieksvertaling van het Ipsos I&O onderzoek, laat zien dat het probleem breder en complexer is dan vaak gedacht. In totaal geven 700.000 tot 800.000 jongeren aan dat zij alleen al in de afgelopen twaalf maanden te maken hebben gehad met online seksueel misbruik of intimidatie. Nathalie Gaal-Franse, expert online seksueel misbruik bij Fonds Slachtofferhulp: “We kunnen dit niet langer als incidenten beschouwen. Dit is een structureel maatschappelijk probleem waarvoor we als samenleving gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen. Het vraagt om actie op alle fronten.”

De aanleiding voor het onderzoek is de toenemende zorg over de schaal en impact van online seksueel misbruik en intimidatie onder jongeren. De politie spreekt zelfs van een ‘epidemisch’ probleem. Scholen zien het aantal incidenten toenemen en hulporganisaties krijgen steeds meer hulpvragen binnen. Tegelijkertijd ontbreekt het aan voldoende zicht op de volle omvang van het probleem en aan structurele oplossingen.

Om deze blinde vlek op te heffen, heeft Fonds Slachtofferhulp onderzoeksbureau Ipsos I&O gevraagd om het probleem in kaart te brengen. Het doel: de volledige ijsberg blootleggen en zo een stevige basis leggen voor maatschappelijke bewustwording, effectieve preventie en toegankelijke hulpverlening. “We weten dat het speelt, maar we hadden slechts zicht op het topje. Dit rapport helpt ons de volle werkelijkheid onder ogen te zien en daar ook naar te handelen”, aldus Gaal-Franse.

Online seksueel misbruik en intimidatie: van ongewenste seksuele opmerkingen tot sextortion  

Het onderzoek onder ruim 2.700 Nederlandse jongeren van 12 tot 25 jaar brengt voor het eerst de aard, omvang, gevolgen en behoeften in kaart. De meeste jongeren maken online seksuele intimidatie mee, zoals ongewenste seksuele opmerkingen of het ongevraagd toegestuurd krijgen van seksueel getint beeldmateriaal. Maar ook vormen van online seksueel misbruik, zoals grooming, sextortion en seksuele deepfakes, treffen jaarlijks meer dan tweehonderdduizend jongeren. Vooral op platforms als Snapchat, Instagram en WhatsApp krijgen jongeren hiermee te maken.

Schaamte en zwijgen

Jongeren die online seksueel misbruik of intimidatie meemaken hebben vooral behoefte aan steun, begrip en erkenning van familie en vrienden. Toch praat ruim een derde met niemand over hun ervaring. Slechts 4 procent doet aangifte of melding bij de politie. De angst voor het oordeel van anderen en gevoelens van schaamte en schuld zijn groot.

“We weten dat jongeren die zich begrepen en gesteund voelen, sneller herstellen. Maar zolang schaamte en victim blaming de boventoon voeren, blijven veel jongeren stil en staan zij er alleen voor”, aldus Nathalie Gaal-Franse. “Daarom is het essentieel dat we beter begrijpen wat de omvang en impact is van online seksueel misbruik en intimidatie. En dat we een veilig maatschappelijk klimaat creëren waarin jongeren erkenning en hulp krijgen, zonder oordeel en verwijt.”

Oproep tot actie  

De aanbevelingen in het rapport zijn helder. Fonds Slachtofferhulp roept overheid, onderwijsinstellingen, hulpverleners en maatschappelijke organisaties op tot:

• Het prioriteren en versterken van steun door de directe omgeving van jongeren door betere voorlichting en meer bewustwording over de gevolgen
• Jongeren te ondersteunen met hulpmiddelen zodat ze de regie over hun eigen ervaring en herstelproces krijgen
• Investeren in toegankelijke, jongerenvriendelijke (online) hulp
• Het vergroten van maatschappelijke kennis en bewustwording zodat online seksueel misbruik bespreekbaar is en hulp toegankelijk wordt
• Integratie van online veiligheid in het onderwijscurriculum
• Structurele monitoring en agendering van online seksueel misbruik en intimidatie

“Online seksueel misbruik is de dagelijkse realiteit van duizenden jongeren. Bovendien zien we dat online seksueel misbruik en intimidatie kunnen samenhangen met fysiek seksueel misbruik. Het is een urgent maatschappelijk probleem waar we niet langer van weg kunnen kijken. Het is tijd om dit te doorbreken en verantwoordelijkheid te nemen. Als ouder, docent, hulpverlener, overheid én samenleving”, stelt expert Gaal-Franse.