Reactie CSR op het CSBN 2019: ‘Digitale transformatie vraagt leiderschap en holistische visie’
De Cyber Security Raad (CSR) herkent het beeld zoals beschreven in het Cybersecuritybeeld Nederland (CSBN) 2019. Het rapport concludeert dat onze huidige maatschappij in al haar facetten afhankelijk is van digitale technologie en van netwerken. Die onderlinge verbondenheid is belangrijk, maar maakt ons ook kwetsbaar. De digitale dreigingen zijn daarmee permanent, overal en nemen toe in omvang en gevolg; maatschappelijke en economische ontwrichting ligt op de loer met alle gevolgen van dien. Cybersecurity is een cruciale randvoorwaarde voor een soepel verloop van de steeds verdergaande digitale samenleving; men moet betrouwbaar en veilig met elkaar kunnen samenwerken en samenleven. De digitale transformatie vraagt volgens de raad om leiderschap en een holistische visie op de vraagstukken die hierbij komen kijken waarbij een ieder zijn verantwoordelijkheden neemt.
De ernst van de situatie mag niet worden onderschat. Technologische ontwikkelingen vergroten de afhankelijkheid, verwevenheid, complexiteit en onbeheersbaarheid van systemen en processen. Bovendien werkt de strategische afhankelijkheid van buitenlandse partijen als (toe)leveranciers, producenten en dienstverleners, de kwetsbaarheid voor spionage, verstoring en sabotage in de hand. Daarnaast hebben de activiteiten van criminelen grote impact. De dreiging hiervan blijft onverminderd groot, onder meer door de schaalbaarheid van cybercrime. Met andere woorden de vraagstukken worden steeds complexer, internationaler en zijn niet louter gerelateerd aan techniek; alles heeft een digitale component. Nieuwe technologieën zoals 5G en Artificiële Intelligentie leiden tot nieuwe fundamentele (digitale) veiligheidsvraagstukken die onze volle aandacht verdienen.
Nederland bevindt zich wereldwijd gezien in de kopgroep als het om cybersecurity gaat. We kunnen en mogen echter niet achterover leunen; gecoördineerde actie is noodzaak bij zowel de overheid, het bedrijfsleven als bij de wetenschap. We moeten structureel meer investeren in cybersecurity, inclusief de bestrijding van cybercrime en in hoog tempo de basis op orde brengen. De vraagstukken over onze digitale samenleving worden steeds complexer.
In hoog tempo de basis op orde
In Nederland wordt wel degelijk gewerkt aan oplossingen, maar het tempo waarin de implementatie plaatsvindt is ronduit zorgelijk; gecoördineerde actie hierop is nodig. Al sinds 2016 wordt in het CSBN gesproken over het feit dat Nederlandse overheidsinstellingen en bedrijven de basisbeveiliging tegen hacks en digitale inbraken nog altijd niet op orde hebben. En dat terwijl juist de overheid een voorbeeldrol heeft te vervullen. Dergelijke ontwikkelingen kunnen de positie van Nederland in de nabije toekomst ernstig ondermijnen, zo concludeert ook minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen naar aanleiding van het rapport ‘Digitale dijkverzwaring: cybersecurity en vitale waterwerken’ van de Algemene Rekenkamer. De raad adviseert de overheid intensief te investeren in haar eigen cybersecurity en in hoog tempo de basis op orde te brengen.
Allesomvattende aanpak
Dit alles vraagt om een andere (gecoördineerde) aanpak en een holistische en internationaal georiënteerde kijk op de economische, sociale, juridische, ethische en veiligheids- en investeringsvraagstukken die digitalisering mee zich meebrengt. De vraagstukken worden niet of te laat opgelost door de traditionele wijze van het bij elkaar brengen van hiërarchie-partijen. We moeten partijen samenbrengen die in staat zijn om beweging te creëren. De samenwerking tussen publieke-, private partijen en de wetenschap blijft daarin van cruciaal belang. Alles is nu met alles verbonden en dat moet ook gelden voor onze aanpak.
Leiderschap
Cybersecurity is geen bijzaak meer, maar hoofdzaak en dat vraagt leiderschap. In de Beleidsreactie CSBN2019 geeft de minister van Justitie en Veiligheid aan dat inzet van het kabinetsberaad nodig is en dat het zaak is om snel tot actie over te gaan. De raad onderschrijft het belang hiervan. De raad dringt er nogmaals op aan dat in de volgende kabinetsperiode een hoge functionaris op dit dossier wordt benoemd (Verhagen, 2016). Alleen dan komt er voldoende aandacht voor de samenhang der dingen en kan er op alle fronten daadkrachtig worden opgetreden. Dit komt ook het verzilveren van de kansen ten goede.
Human capital
Een van de belangrijkste uitdagingen ligt op het vlak van human capital. Zo maakt de raad zich zorgen over het feit dat we onze jeugd onvoldoende voorbereiden op de digitale toekomst en dat we aankoersen op een schrijnend tekort aan cyberspecialisten. De invoering van het nieuwe curriculum in het primair – en voortgezet onderwijs geeft scholen de mogelijkheid om dit naar verwachting vanaf 2021 in te voeren. De scholen krijgen hiervoor vervolgens nog acht jaar de tijd. Dit is een zeer ongewenste situatie; er moeten oplossingen komen om de tussentijdse ontstane kloof in het primair en voortgezet onderwijs te overbruggen. Nieuwe technologische ontwikkelingen vragen ook om nieuwe kennis en vaardigheden. Artificiële Intelligentie (AI) is daar een voorbeeld van. AI-specialisten zijn broodnodig. De raad dringt er daarom op aan dat de numeri fixi-problematiek voor de studie kunstmatige intelligentie en aanverwante studies als data science en business analytics snel wordt opgelost.
EU-verband
Tenslotte vindt de raad het belangrijk dat de vraagstukken uit het cybersecuritybeeld opgepakt worden in EU-verband. De raad pleit in dit kader voor intensieve samenwerking met andere landen om gezamenlijk een front te vormen tegen statelijke actoren, hackers en cybercriminelen om incidenten op het vlak van cybersecurity te voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan vraagstukken over de digitale afhankelijkheid. Nederland moet hierin een vooraanstaande rol spelen. Alleen zo kunnen we in Nederland blijvend de kansen verzilveren en innovatie bevorderen, nu en in de toekomst!
Dit artikel is een ingezonden bericht en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.