‘Wat staat er op tafel?’ EUIPO roept op tot bestrijding van namaakvoedingsmiddelen en – dranken in de EU

Autoriteiten hebben in één EU-brede operatie namaakvoedingsmiddelen ter waarde van 91 miljoen euro in beslag genomen

Wijn en gedistilleerde dranken worden in vergelijking met andere producten het meest nagemaakt, met een jaarlijks verlies aan omzet van 2 289 miljoen euro en bijna 5 700 banen in de EU. Alleen al in Nederland gaat in deze sector jaarlijks 57 miljoen euro aan omzet en meer dan 33 banen verloren

Er zijn frauduleuze voedingsmiddelen en dranken aangetroffen die gevaarlijke stoffen bevatten, waaronder methanol, kwik en giftige pesticiden

Geografische aanduidingen zijn een teken van authenticiteit. De Europese Unie heeft meer dan 3 600 geregistreerde producten met een geografische aanduiding
“Wat staat er op uw tafel?” Dat is de vraag die het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) stelt in het kader van zijn campagne voor de Wereld dag tegen namaak, die de zorgwekkende dreiging van namaakvoedingsmiddelen en -dranken in de hele EU aan de kaak stelt. Het initiatief komt naar aanleiding van recente berichten waaruit blijkt dat namaak in de voedsel- en drankensector nog steeds aanzienlijke risico’s vormt voor de gezondheid van consumenten, en daarnaast schadelijk is voor de Europese economieën én het culinaire erfgoed.

Namaakproducten worden vaak geassocieerd met luxegoederen of de kleding- en modesector. Maar volgens de “Intellectual Property Crime Threat Assessment” van 2022 waren levensmiddelen – vooral koekjes, pasta, chips en snoep – in 2020 de op één na meest in beslag genomen productcategorie aan de buitengrenzen van de EU.

Recente bevindingen tonen de alarmerende omvang van deze criminele activiteit aan. In het verslag van Europol over de dreiging van ernstige en georganiseerde criminaliteit in de Europese Unie voor 2025 (SOCTA) wordt benadrukt dat de groei van de e-commerce vervalsers nieuwe mogelijkheden heeft geboden om frauduleuze levensmiddelen te distribueren, waardoor het voor consumenten steeds moeilijker wordt om authentieke producten te herkennen. Criminelen manipuleren voedseletiketten en -verpakkingen en passen ook productieprocessen aan, waarbij ze zich richten op producten met een hoge waarde.

Ook uit wetshandhavingsoperaties ter plaatse blijkt de omvang van het probleem. De gezamenlijke operatie OPSON van Europol en Interpol, die jaarlijks wordt uitgevoerd, heeft in 2024 geleid tot de inbeslagname van vervalste en ondermaatse voedingsmiddelen ter waarde van 91 miljoen euro.

De uitvoerend directeur van het EUIPO, João Negrão, verklaarde:
“Namaakvoedingsmiddelen en -dranken vormen een groot probleem voor de volksgezondheid. Onze campagne heeft tot doel consumenten de kennis te verschaffen om zichzelf te beschermen en tegelijkertijd legitieme bedrijven te ondersteunen die de EU-kwaliteitsnormen naleven. Dit is een strijd die we samen moeten voeren: autoriteiten, producenten en consumenten.

Gezondheidsrisico’s blijven een belangrijk punt van zorg. In het SOCTA-verslag 2021 wordt gewaarschuwd dat frauduleuze voedingsmiddelen gevaarlijke stoffen bevatten, zoals methanol, kwik, fipronil en diverse insecticiden of pesticiden.

De namaak van dranken, met name alcoholische dranken, blijft een groot probleem, waarbij georganiseerde criminele groepen geavanceerde methoden gebruiken om consumenten te misleiden. Namaakfabrikanten hergebruiken vaak originele flessen of drukken valse etiketten om op lege flessen te plakken, waardoor het voor consumenten en autoriteiten moeilijker wordt om legitieme producten van frauduleuze producten te onderscheiden.

Ook de economische gevolgen zijn aanzienlijk. Volgens gegevens van het EUIPO was de wijn- en gedistilleerde dranken sector een van de sectoren die in de periode 2013-2017 het meest door namaak werd getroffen. In totaal ging 2289 miljoen euro aan omzet verloren en werden bijna 5700 banen per jaar in de EU vernietigd als gevolg van namaak. Ook de belastingderving voor deze producten was aanzienlijk, namelijk 2 068 miljoen euro.

China en Turkije behoorden tot de landen van herkomst die het vaakst werden genoemd in verband met namaakvoedingsmiddelen en -dranken die in 2019 en 2020 aan de buitengrenzen van de EU in beslag zijn genomen.

GEOGRAFISCHE AANDUIDINGEN, EEN TEKEN VAN AUTHENTICITEIT
De voedingsmiddelen- en drankenindustrie is een hoeksteen van de EU-economie en levert een belangrijke bijdrage aan regionale ontwikkeling, werkgelegenheid en het scheppen van banen. Van wijnen tot traditionele voedingsmiddelen, geografische aanduidingen (GA’s) stellen consumenten in staat om kwaliteitsproducten te herkennen en te vertrouwen, en helpen producenten om hun producten beter op de markt te brengen. Deze aanduidingen beschermen de namen van producten die afkomstig zijn uit specifieke regio’s en die kwaliteiten of kenmerken bezitten die hoofdzakelijk te danken zijn aan die geografische omgeving.

Het EU-systeem van GA’s omvat de beschermde oorsprongsbenaming (BOB), de beschermde geografische aanduiding (BGA) en de gegarandeerde traditionele specialiteit (GTS). Deze certificeringen behouden het rijke culinaire erfgoed van Europa en bieden consumenten de garantie van authenticiteit en kwaliteit. Momenteel zijn er in de Europese Unie meer dan 3600 producten geregistreerd als geografische aanduiding.

Frankrijk, Italië en Duitsland zijn koplopers in zowel de productie als de consumptie van GI-producten, waarbij Frankrijk alleen al goed is voor bijna 32% van de verkoop van GI-producten in de EU. Wijn maakt 54% uit van de totale consumptie van GI-producten in de EU, waardoor deze bijzonder kwetsbaar is voor namaak. Andere producten die sterk worden getroffen door namaak zijn olijfolie, bier, vlees, kaas en zuivelproducten.

HOE CONSUMENTEN ZICH KUNNEN BESCHERMEN
De EUIPO-campagne “Wat staat er op uw tafel?” geeft consumenten praktisch advies over hoe zij zich tegen namaakproducten kunnen beschermen. Consumenten worden sterk aangemoedigd om bij officiële detailhandelaren en distributiekanalen en op officiële websites van merken te kopen om namaakproducten te vermijden. Het controleren van de productetikettering en de herkomst en het zoeken naar certificeringslogo’s kan helpen om de echtheid van het product te bevestigen. Consumenten moeten met name letten op officiële EU-labels voor geografische aanduidingen (GA), zoals BOB, BGA en GTS, om de authenticiteit van de producten die zij kopen te garanderen.

Het is ook belangrijk om de verpakking en het product zelf zorgvuldig te onderzoeken, aangezien namaakproducten vaak afwerkingsfouten of spelfouten vertonen. Het gebruik van authenticatiemiddelen, zoals QR-codes en hologrammen, kan verder helpen bij het controleren van de authenticiteit van een product. Het EUIPO heeft een technologische gids ter bestrijding van namaak en piraterij gepubliceerd met meer dan 40 technologieën die ondernemers kunnen helpen hun merken te beschermen.

NAMAAKGOEDEREN IN EUROPA UIT DE HANDEN NEMEN
Namaak van voedingsmiddelen en dranken en misbruik van geografische aanduidingen vormen een ernstige vorm van criminaliteit die op internationaal niveau moet worden aangepakt. Het EUIPO zet zich actief in voor de bestrijding van namaak in de hele EU. In het kader van zijn inspanningen werkt het samen met verschillende organisaties en wetshandhavingsinstanties, waaronder politieagenten en rechthebbenden, om de grensoverschrijdende samenwerking en handhaving in Europa te verbeteren.

Belangrijke operaties zoals OPSON – wat ‘voedsel’ betekent in het Oudgrieks – helpen om namaak en ondermaatse voedingsmiddelen en dranken uit de handel te halen. In de editie van 2024 heeft de OPSON-operatie, gecoördineerd door Europol en Interpol in samenwerking met verschillende wetshandhavingsinstanties in 29 Europese landen en producenten van levensmiddelen en dranken, geleid tot de inbeslagname van 22 000 ton levensmiddelen en ongeveer 850 000 liter (voornamelijk alcoholische) dranken, ter waarde van 91 miljoen euro. De operatie heeft ook geleid tot de ontmanteling van 11 criminele netwerken en de aanhouding van 278 personen in verband met de namaakproducten. In het kader van deze operaties verstrekt het EUIPO-expertise op het gebied van intellectuele-eigendomsrechten – met name handelsmerken en geografische aanduidingen – en biedt het opleidingen aan en werkt het nauw samen met handhavingsinstanties om namaak te bestrijden.

Zoals blijkt uit de verslagen van het EUIPO, houdt de productie en distributie van namaakproducten vaak verband met georganiseerde criminaliteit – activiteiten die legitieme bedrijven ondermijnen, de gezondheid van consumenten in gevaar brengen en bijdragen aan de financiering van andere vormen van ernstige criminaliteit, zoals drugshandel, witwassen, cybercriminaliteit, fraude en zelfs terrorisme.