‘Stem overheidsbeleid af op opkomst van digitale platformen’

Apple, Google, Facebook, Airbnb en Uber zijn voorbeelden van bedrijven die razendsnel nieuwe domeinen van de economie veroveren en machtsverhoudingen opschudden met nieuwe innovatiestrategieën. Mede aangejaagd door digitalisering zullen de komende jaren vrijwel alle sectoren van de economie en maatschappij te maken krijgen met de invloed van platformen. Dat zegt Rathenau Instituut innovatiestrategieën dat diverse domeinen analyseert. 

Het Rathenau Instituut laat in De kracht van platformen zien dat platformen kunnen zorgen voor een stormachtige versnelling van innovatieprocessen. Er ontstaan nieuwe bedrijfstakken en een nieuwe werkverdeling, waarbij zelfstandigen, overheden, kleine en grote bedrijven gezamenlijk diensten en producten ontwikkelen.

Platformen kunnen enorm krachtig zijn en daarmee kansen creëren. Maar die kracht kent ook een keerzijde. Wanneer platformen te dominant worden, kunnen economische en maatschappelijke belangen in het gedrang komen. Of dit gebeurt, hangt af van de afspraken die platformaanbieders hanteren over het gebruik van het platform. Zo kunnen gesloten platformen de toegang belemmeren voor derden. Consumenten kunnen te maken krijgen met hoge overstapdrempels wanneer zij veel producten en diensten van één platformaanbieder gebruiken die niet uitwisselbaar zijn met die van andere aanbieders.

Het Rathenau Instituut dringt er bij de Nederlandse overheid op aan om het beleid af te stemmen op de opkomst van platformen. Ondernemers moeten worden gestimuleerd om voorop te lopen bij de ontwikkeling van nieuwe platformen, onderliggende technologieën, de bouw van consortia en standaardisering.

Om ongewenste monopolies te voorkomen is het verstandig om platformaanbieders bij overnames en fusies te beoordelen op de effecten op bestaande én nieuwe markten. Zo nodig moet de overheid de toegang voor derden zelfs af dwingen. Verder is het belangrijk om overstapdrempels voor gebruikers te voorkomen.

Tot slot moet de overheid volgens het instituut publieke belangen borgen bij platformen die het karakter krijgen van een publiek goed. Dat kan bijvoorbeeld door het stellen van aanvullende eisen aan gebruiksvoorwaarden, stabiliteit van de infrastructuur en toegankelijkheid. Bij de regulering van platformen kan geleerd worden van de regulering van internettoegang, telefoonaansluitingen en netneutraliteit.