Tweedehands e-bookmarkt toegestaan?

In 2013 werden er zo’n 1,95 miljoen e-books verkocht, wat goed was voor ongeveer 3,2 procent van de algemene boekenomzet. Dit lijkt niet veel, maar de e-bookmarkt is dan ook een van markten die erg te lijden heeft onder piraterij. Het onlangs gelanceerde Tom Kabinet wil de markt voor legale e-books aantrekkelijker maken door het aanbieden van een online marktplaats voor tweedehands e-books. Het portal is nog maar net bezig, maar stuit nu al op een claim van het Nederlandse Uitgeversverbond (NUV) wegens auteursrechtinbreuk. Vandaag stonden de partijen voor de rechter.

Verkoop van digitale tweedehands software onder omstandigheden toegestaan
In juli 2012 heeft het Europese Hof van Justitie zich uitgelaten over het doorverkopen van tweedehands computersoftware (UsedSoft). Het Hof heeft hierin voor het eerst bepaald dat gebruikerslicenties van gedownloade software onder voorwaarden onder de uitputtingsregel vallen en dus mogen worden doorverkocht. De uit het auteursrecht bekende uitputtingsregel houdt in dat wanneer een exemplaar eenmaal rechtmatig op de markt is gebracht, de koper het betreffende exemplaar mag doorverkopen aan derden. Het recht van de auteursrechthebbende om daar bezwaar tegen te maken is dan als het ware ‘uitgeput’.

De uitspraak van het Europese Hof was baanbrekend, omdat hierin voor het eerst werd geoordeeld dat deze uitputtingsregel niet enkel op fysieke exemplaren ziet, maar – onder omstandigheden – ook geldt ook ten aanzien van digitale kopieën van computersoftware. Daarbij stelde het Hof onder meer wel als belangrijk vereiste dat bewijs moet kunnen worden geleverd dat de verkoper de oorspronkelijke digitale kopie legaal heeft gekocht en van zijn eigen computer heeft gewist.

Een ruimere uitleg van de uitspraak van het Hof?
Na dit arrest was het wachten op partijen die zich op een bredere uitleg van de Usedsoft uitspraak zouden beroepen. Waarom zou digitale tweedehands software wel mogen worden doorverkocht en andere digitale bestanden zoals e-books en muziek niet?

Kort na de UsedSoft-uitspraak kwam deze vraag al voor de Duitse rechter: die bepaalde dat e-books niet kunnen worden doorverkocht. In tegenstelling tot gewone boeken vallen e-books niet onder de uitputtingsregel, aldus het Duitse gerecht.

Daarnaast heeft zich eerder in de VS een zaak voorgedaan over het doorverkopen van ‘tweedehands’ muziekbestanden (ReDigi). De Amerikaanse rechter oordeelde dat de met de uitputtingsregel vergelijkbare ‘first sale doctrine’ niet geldt voor digitale bestanden, waardoor er via ReDigi ongeautoriseerde kopieën zouden worden doorverkocht. ReDigi stelt dit probleem inmiddels te hebben omzeild door middel van een combinatie van een cloudoplossing (waardoor er geen kopieën meer nodig zouden zijn) en een geoctrooieerde vinding die zeker stelt dat het oorspronkelijke bestand van de computer van de verkoper wordt verwijderd. Volgens haar eigen site is ReDigi al actief in het Verenigd Koninkrijk: de rest van Europa is coming soon.

Tom Kabinet
Tom Kabinet heeft besloten de competitie in Nederland niet af te wachten en biedt sinds korte tijd consumenten al de mogelijkheid hun e-book online door te verkopen. Gezien de eerdere negatieve Duitse uitspraak mag dit een dappere poging worden genoemd.

Om te voorkomen dat e-books op illegale wijze verder worden verspreid, voorziet Tom Kabinet de e-books van een watermerk op het moment dat deze worden verkocht. Deze watermerken worden vervolgens ter bescherming van de koper en verkoper opgeslagen in een database. Het is echter de vraag of consumenten uit oogpunt van privacy zitten te wachten op een database waarin hun boekenvoorkeur is opgenomen. Daarnaast dient de verkoper een verklaring af te leggen dat het e-book oorspronkelijk op rechtmatige wijze is verkregen en intussen is gewist. Hiermee hoopt men te voldoen aan de eisen die door het Europese Hof zijn gesteld.

‘Fair share’ voor rechthebbenden
Daarnaast claimt het platform dat zij een deel van de opbrengst zal doneren aan rechthebbenden (auteurs en uitgevers), mits zij het platform steunen. Dit is geen gek idee, aangezien de boekenindustrie niet erg proactief heeft ingespeeld op de digitale revolutie. De mogelijkheid deals te sluiten met e-book platforms als Tom Kabinet is voor rechthebbenden mogelijk een kans het tij te keren. In tegenstelling tot de fysieke boekenmarkt, waar rechthebbenden niet meedelen in de opbrengst bij doorverkoop, zouden auteurs en uitgeverijen bij Tom Kabinet betaald krijgen bij doorverkoop van e-books.

Bezwaren NUV
Volgens het NUV is er sprake van auteursrechtinbreuk. Zij stelt dat er geen enkele mogelijkheid bestaat om te controleren dat de aangeboden e-books legaal zijn aangeschaft. Tom Kabinet zegt daar wel aan te voldoen aangezien verkopers die een e-book via haar platform willen verkopen een schriftelijke verklaring moeten afleggen dat het betreffende e-book door de verkoper gewist is en via de legale weg is verkregen.

Wachten op uitkomst ‘proefproces’
Naast Tom Kabinet hebben ook Apple, Amazon en dus ReDigi aangekondigd een platform voor wederverkoop van e-books te gaan exploiteren, al dan niet met technologie die beoogt rechthebbenden juridisch buiten spel te zetten. Zij zullen de zaak tussen het NUV en Tom Kabinet ongetwijfeld met veel belangstelling volgen: als het in kort geding daadwerkelijk tot een uitspraak komt zal deze waarschijnlijk eind juli bekend worden.

Het is echter de vraag of deze Nederlandse zaak uiteindelijk zal worden gevoerd tot aan het Europese Hof. Met de hete adem van verschillende concurrenten in hun nek kan het niet worden uitgesloten dat het NUV en Tom Kabinet elkaar nog vinden, ongeacht deze eerste juridische slag in kort geding.