Design richtlijnen voor ‘context-awareness’

De laatste tijd is er mede door de opkomst van verschillende wearables, beacons en nieuwe smartphone features een buzz ontstaan rondom context-awareness. Maar wat is context-awareness eigenlijk en hoe kunnen ontwerpers het succesvol toepassen?

Onlangs kondigde Google Android Wear aan: een besturingssysteem dat speciaal ontworpen is voor slimme horloges. Het kent een aantal vernuftige mogelijkheden, zoals het bijhouden van fitness data. Wat deze software anders maakt, is de integratie van Google Now, waardoor volledig automatisch gepersonaliseerde notificaties aan de gebruiker kunnen worden verstuurd. Bijvoorbeeld, hoe lang iemand naar verwachting onderweg zal zijn vanaf werk naar huis. Deze context-awareness zal volgens Google essentieel zijn voor het succes van het product.

Promotievideo van Android Wear.

Ook Apple ziet toekomst in de ontwikkelingen rondom context-awareness, en implementeert dat in hun iOS Carplay. Hiermee wordt de persoonlijke informatie uit de iPhone van de gebruiker geïntegreerd in de auto, waardoor het systeem inkomende berichten kan voorlezen, stemgestuurde opdrachten kan uitvoeren en het de navigatie kan instellen op de locatie van de volgende afspraak.

Promotie video voor iOS Carplay.

Een andere ontwikkeling uit de koker van Apple is iBeacon, een nieuwe technologie die gebruik maakt van Bluetooth Low Energy om contact te maken met iOS7 apparaten in de buurt. Een voorbeeld van een start up die zich baseert op deze technologie is Estimote. Zij maken sensoren die apparaten van consumenten kunnen ‘oppikken’ in bijvoorbeeld winkels, om hen op de hoogte te brengen van acties en persoonlijke aanbiedingen.

Promotie video voor Estimote Beacons.

Wat maakt een systeem context-aware?
Een context-aware systeem weet dus van de gebruiker welke informatie voor hem of haar in een bepaalde situatie relevant is. Dat gebeurt door het combineren en analyseren van informatie die het systeem verzamelt: over de locatie, en over andere personen, objecten en systemen in de nabijheid. Als een systeem aan de hand van deze gegevens een pro-actieve houding aanneemt door in te spelen op de behoeften van de gebruiker in een bepaalde situatie, spreekt men over een context-aware systeem.

Usability richtlijnen voor context-awareness
Waar context-awareness tien jaar geleden niet meer was dan een idee, wordt het tegenwoordig steeds vaker in de praktijk gebracht. Toch hebben wij, als designers, nog maar weinig praktische tools tot onze beschikking die ons kunnen helpen bij het ontwikkelen van succesvolle context-aware systemen. Ook zal rekening gehouden moeten worden met een tal van usability-risico’s.

1. Personalisatie is de kern van context-awareness
Als gezegd staan gebruiker en zijn of haar behoeften en voorkeuren centraal bij context-aware systemen. De gebruiker zal dus de mogelijkheid moeten worden geboden om elementen in het systeem naar wens aan te passen. Daarbij moet gedacht worden aan personalisatie door middel van het filteren van content, het instellen van eenheden (van meters naar minuten in afstand) of de manier waarop content wordt gepresenteerd (lettergrootte of kleur).

De Android applicatie Aviate is hier een goed voorbeeld van. Het is een applicatie waarbij personalisatie centraal staat en toont per dagdeel de belangrijkste agendapunten en veel gebruikte apps op basis van verworven informatie en gebruiksgegevens.

2. De context stuurt de automatisering
Een belangrijke factor om rekening mee te houden is de mate van onzekerheid in de herkenning van de context. Die moet zo nauwkeurig mogelijk zijn. Des te groter de onzekerheid is bij de herkenning van de context, des te belangrijker het is om functies niet te automatiseren. Als dit niet gebeurt kan in het geval van een context-aware navigatiesysteem, de gebruiker via een ongunstige route naar een locatie worden gestuurd.

3. Waarborg het gevoel van controle
Een gebruiker van een context-aware systeem staat vrijwillig de controle af in ruil voor extra gebruiksgemak. Toch moeten gebruikers altijd het gevoel houden dat ze de volledige controle over het systeem hebben, of weer kunnen krijgen. Zo zal de mogelijkheid moeten bestaan om een foutieve automatische handeling van het systeem te corrigeren.

Het gevoel van controle kan gewaarborgd worden door het geven van inzicht in de vergaring en de verwerking van contextuele informatie, door duidelijke feedback en foutafhandeling, en door het vragen om input of bevestiging van de gebruiker. Zorg er tegelijkertijd wel voor dat het aantal (onnodige) onderbrekingen minimaal wordt gehouden.

4. Voorkom onnodige onderbrekingen
Bij het ontwerp van het systeem zal goed gekeken moeten worden naar welke notificaties de gebruiker ontvangt, en op welk moment. Ze moeten zo worden toegepast, dat ze waardevol zijn voor de gebruiker en hem of haar niet onnodig storen.

5. Ontwerp voor gelimiteerde en gedeelde aandacht
In het gebruik van een context-aware systeem zal de gebruiker zich vaak op meer dan één taak moeten richten, waarbij de primaire aandacht met name op handelingen en gebeurtenissen buiten het apparaat zal zijn gericht, zoals het besturen van een auto of het doen van de boodschappen. 
Hier kan de ontwerper rekening mee houden door de taken in de toepassing in kleine stappen op te delen. Deze kleine stappen vragen minder aandacht om uit te voeren, en de voldoening na elke kleine stap zal een positieve uitwerking hebben op de  gebruiker. 
Een systeem dat te veel aandacht vraagt, kan de gebruiker afleiden van belangrijkere dingen.

Cover is goed praktijkvoorbeeld van een ontwerp dat gericht is op de gedeelde aandacht van de gebruiker. De applicatie leert wanneer welke applicaties gebruikt worden en toont deze applicaties op het homescreen van het toestel. Hierdoor kan gebruiker al ‘vegend’ snel tussen verschillende applicaties switchen.

Cover.

6. Voorkom een informatie overflow
Het vermogen van een gebruiker om informatie te verwerken is beperkt. Het is daarom belangrijk om een prioritering aan te brengen. Dat kan door informatie te filteren, en het op een logische wijze te ordenen. Zo is de hoeveelheid informatie die op het scherm van een smartwatch kan worden getoond bijvoorbeeld gering.

7. Toon te allen tijde de status van het systeem
Wat zich afspeelt binnen het context-aware systeem kan complex zijn voor de gebruiker. Zorg er dus voor dat de status van het systeem te allen tijde duidelijk en begrijpbaar aan de gebruiker getoond wordt. Dit inzicht is met name belangrijk als zich onzekerheid in herkenning van de context voordoet.

De manier waarop de status van het systeem aan de gebruiker wordt getoond kan variëren van subtiel en dynamisch tot expliciet. Hierbij moet gekeken worden naar het belang van de informatie.

De statusbar van smartphones laat het principe van informatieverstrekking al zien: door middel van (dynamische) iconen wordt de status van het toestel altijd helder en duidelijk weergegeven. In een context-aware systeem zou dit op vergelijkbare manier getoond moeten worden.

8. Geef duidelijke en stapsgewijze feedback
Zodra een fout zich voordoet moet het systeem de gebruiker helpen de fout te identificeren, de oorzaak ervan vast te stellen en, indien mogelijk, op te lossen. Zorg er daarbij voor dat de foutmeldingen duidelijk en precies zijn, en dat de oplossingen op een stapsgewijze, constructieve manier worden geboden. Als er geen oplossing voor de fout is, of de fout heeft een verwaarloosbaar effect, zal het systeem de gebruiker hier goed mee om moeten te laten gaan.

9. Wees consistent in ontwerp en gebruik van informatie
Het behoeft weinig uitleg dat een consistent ontworpen systeem het gebruiksgemak ten goede komt, zowel qua toepassing van ontwerp patronen als in wijze waarop informatie wordt getoond. Hoe consequenter dit gebeurt, hoe sneller en gemakkelijker gebruikers met de applicatie om kunnen gaan, en hoe beter ze de manier waarop het systeem informatie en diensten koppelt aan een bepaalde context kunnen herkennen.

10. Waarborg de privacy van de gebruiker
Privacy is een cruciale factor in het gebruik van internetapparaten, en dat geldt helemaal voor context-aware systemen, omdat deze gebruik maken van veel persoonlijke informatie.
 Het is daarom belangrijk dat de gebruiker altijd inzicht heeft in zijn gegevens en kan aangeven welke informatie wordt gedeeld met wie. Ook zou het goed zijn om de gebruiker de mogelijkheid te geven om het systeem geheel anoniem te gebruiken.

In Google Now heeft de gebruiker de mogelijkheid om aan te geven welke informatie de applicatie mag gebruiken om de context op vast te stellen. Daarnaast is het mogelijk om een backlog van de verworven informatie in te zien en eventueel te verwijderen. Zonder Google account kan van Google Now geen gebruik worden gemaakt.

Google Now.

11. Houd rekening met de sociale context
Een context-aware systeem dient rekening te houden met de sociale context waarin het zich begeeft voordat een handeling geïnitieerd wordt. Soms wordt een bepaald systeemgedrag namelijk als ongewenst beschouwd, zoals een notificatie die gepaard gaat met een geluidssignaal als de gebruiker zich in een vergadering of bibliotheek bevindt.

We hopen dat deze richtlijnen je houvast zullen bieden bij het ontwikkelen van context-aware systemen en applicaties. Het onderwerp staat nog in de kinderschoenen; we blijven het op de voet volgen, en houden je vanzelfsprekend op de hoogte!