Het MKB, competitiviteit en hoe we de AI-transitie voor iederéén toegankelijk maken

De mogelijkheden van generatieve Artificial Intelligence, ofwel GenAI, raakt individuen en organisaties in elke laag van onze samenleving. Op scholen, in ziekenhuizen, thuis, en op ongeveer elk kantoor, leeft de vraag hoe we allerlei vragen digitaal slimmer en sneller beantwoord kunnen krijgen.

Dit proces is niet nieuw: we hebben het de afgelopen decennia al meegemaakt met sociale media, de smartphone, het internet en de computer. Een verschil is dat GenAI in vergelijking met deze voorbeelden zowel technisch ingewikkelder is als makkelijker bereikbaar voor mensen en bedrijven.

Breed en diep

Het benutten van generatieve AI, net als alle automatisering en digitalisering, heeft twee vormen: een brede en een diepe. In de brede vorm haken individuen en organisaties met zoveel mogelijk processen en functies aan bij wat GenAI te bieden heeft. Zo zijn er geweldige toepassingen in allerlei disciplines, van HR tot sales, van tot logistiek en van communicatie tot financiën. In de diepe vorm zorg je als organisatie, als dat relevent en haalbaar is, dat je kerncompetentie alle kansen van GenAI benut.

Bij ons gaat het dan om het inzetten van fiscale kennis naar de mogelijkheden van GenAI. Zelf bouwden we Tex, het GenAI-portaal van onze fiscale kennis, dat als fiscaal assistent maar ook als fiscaal adviseur meewerkt. Voor alle andere bedrijfsprocessen maken we zoveel mogelijk gebruik van nieuwe GenAI-technologie in de bestaande applicaties, zoals het CRM, klantenservice en financiële systemen. Net als veel andere organisatie kunnen we op die manier zowel efficiënter als interactiever omgaan met onze klanten, medewerkers en leveranciers.

Maar voor veel kleinere bedrijven in het MKB is dat een stuk lastiger.

Mens boven machine

Voor zowel grote als kleine organisaties geldt – net als met de eerdergenoemde technologische vernieuwingen – dat het niet de technologie is, maar de mens die bepaalt in welke mate de technologie een kans of een bedreiging is. De kansen zijn enorm: zoals we ons niet meer kunnen voorstellen te werken en leven zonder internet en smartphone, zo zullen we al snel niet meer kunnen voorstellen te werken en leven zonder de mogelijkheden van generatieve AI.

De bedreigingen zijn ook reëel. Overal in de samenleving zal nog meer digitale vaardigheid worden verwacht. Blijven leren over en investeren in digitalisering is daarom nodig. Mensen verliezen voorlopig niet hun baan aan GenAI of een andere robot maar aan een gebruiker van die technologie. Je ziet nu langzaamaan al organigrammen opdoemen waarin AI-agents als werknemers worden weergegeven naast de bestaande teams.

De komende jaren zal GenAI steeds verder om zich heen grijpen, zozeer dat het een gemeengoed wordt, zoals het internet. Organisaties winnen nog steeds, ook met GenAI, uiteindelijk door hun de mensen, cultuur en mindset binnen de organisatie op het juiste pad te krijgen, niet alleen door de inzet van een bepaalde technologie, al kan die randvoorwaardelijk zijn.

MKB

De snelle groei van generatieve AI is vooral bedreigend voor het MKB, dat lang niet altijd genoeg geld heeft voor dergelijke investeringen. Tegelijk is het MKB wel een cruciale steunpilaar van onze economie die riskeert achter te lopen in deze innovatie. Prijzenswaardig is de krachtenbundeling van overheid en bedrijfsleven sinds 1 januari 2025 van de Nederlandse AI Coalitie en AiNed hun onder de naam AI Coalitie 4 NL, gefinancierd door het nationaal groeifonds.

Dit platform werkt aan een verantwoorde AI-transitie in Nederland. Een ander hoopvol Europees initiatief is de creatie van AI-Factories, waarin onderwijs, onderzoekers, overheidsorganisaties en bedrijven samen geavanceerde AI-toepassingen kunnen ontwikkelen en oplossingen te vinden voor maatschappelijke uitdagingen. De Europese Commissie wil een aantal van dit soort fabrieken neerzetten, verspreid over Europa en financiert de helft van de kosten van een AI Factory. Ook zijn er subsidiekansen voor (Gen)AI via de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) en de Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT).

TNO

Maar het is zeer de vraag of dit genoeg is voor de benodigde sprong voorwaarts. In 2024 benadrukte het fameuze Draghi-rapport dat zonder aanzienlijke investeringen en beleidswijzigingen Europa het risico loopt verder achterop te raken in de wereldwijde technologische race. Draghi riep op tot gezamenlijke actie van EU-lidstaten om deze uitdagingen aan te pakken en de digitale soevereiniteit van Europa te waarborgen.

TNO publiceerde afgelopen april een update over hoe we in Nederland met het Draghi-rapport omgaan en concludeerde dat het investeringsklimaat in Nederland achteruitgaat, en dat leidt tot minder vertrouwen en bedrijvigheid van ondernemers. Dit komt vooral door problemen als ‘netcongestie’ (verstopping van het net), een tekort aan technisch personeel, hoge energiekosten en een sterk toegenomen regeldruk. Politiek Den Haag mag zich deze waarschuwing aantrekken.

Over de auteur: Juliette Goetzee Managing director bij Nextens.