Onderzoek: grote veranderingen in de foodretail

Het pick-up-point, is dat een logistieke activiteit of detailhandel? De grenzen in de foodmarkt vervagen. Maar in de bestemmingsplannen is er vaak geen plek voor. Moeten de regels worden aangepast? Jazeker. Blurring is verre van een hype.

De grenzen vervagen, op alle fronten. Tussen logistiek, detailhandel en horeca, tussen gevestigde detailhandel en ambulante handel, tussen online en offline, en tussen foodretail en non-food retail. Maar blurring is geen hype, aldus Lexence en Bureau Stedelijke Ontwikkeling. De vervaging tussen sectoren en branches is iets van alle tijden. Wel nieuw in blurring is dat het fenomeen tot nieuwe aanbodvormen leidt, vormen die mede mogelijk worden gemaakt door technologische ontwikkelingen. Solitaire pick-up-points, abonnementsdiensten en de opkomst van thuisbezorging hadden niet zo’n vlucht kunnen nemen zonder moderne communicatietechnologieën zoals (mobiel) internet.

Van Jumbo Foodmarkt tot Valk Versmarkt

De bekendste vorm van blurring is die tussen foodretail (supermarkt en speciaalzaak) enerzijds en foodservice anderzijds. Het kan hierbij gaan om gevestigde supermarkten die elementen van foodservice integreren (zoals de Jumbo Foodmarkt), nieuwe foodretailers die elementen van foodservice integreren (zoals Stach) en horecaspelers die elementen van foodretail integreren in hun bedrijfsvoering (zoals de Valk Versmarkt).

Overzicht foodretail:

• De foodretail heeft een jaarlijkse omzet van circa € 42,5 miljard.
• Supermarkten nemen hiervan het grootste deel voor rekening: zo’n 85 procent.
• De omzet van online foodretail wordt voor 2014 geschat op € 500 miljoen, een kleine € 10 miljoen per week.
• In omzet is foodretail dominant aan foodservice, die jaarlijks ruim € 17 miljard omzet.

Vertaald naar landelijke cijfers kunnen we vaststellen dat blurring tussen foodretail en foodservice vooral eenrichtingverkeer is: nieuwe concepten en formules binnen bestaande supermarktorganisaties weten meer en succesvoller elementen uit foodservice te kopiëren dan dat foodserviceformules elementen uit de foodretail weten te kopiëren.

Supermarkt omarmt foodservice succesvol

De supermarkten hebben hun maagaandeel tussen 2005 en 2013 zien groeien van 66,2 naar 69,3 procent. Het is onmiskenbaar een teken dat supermarkten de afgelopen jaren succesvol zijn geweest in het omarmen van foodservice-elementen in hun bedrijfsvoering. In termen van euro’s per jaar komt een groei van elke 1 procentpunt in maagaandeel neer op een omzetverschuiving van circa € 560 miljoen.

Supermarkten hebben door hun online activiteiten een positieve bijdrage kunnen leveren aan het maagaandeel. De omzet van online foodretail wordt voor 2014 geschat op € 500 miljoen, wat in termen van maagaandeel ruim minder is dan 1 procent, maar waar de supermarktorganisaties (marktleiders Albert Heijn en Jumbo voorop) via thuisbezorging en/of afhalen wel een belangrijke stempel op drukken. Zij profiteren van het feit dat hun marktervaring en logistieke efficiency zoveel groter is dan die van nieuwkomers.

Verstheaters en afhaalpunten

Met de snelle opkomst van afhalen en bezorgen van vooral de bulkboodschappen (sectorspecialisten verwachten dat het aandeel online in de foodsector de komende vijf jaar verdrievoudigt) ontstaat letterlijk en figuurlijk ruimte om in de traditionele vestigingspunten (de supermarkten) vers en versbereid meer ruimte te geven.

De supermarkten zullen hun logistieke functie als het gaat om de verkoop van houdbare levensmiddelen meer en meer overdragen aan afhaalpunten (in en buiten de winkels en centra) en bezorgservices. In de resterende ruimte die ontstaat zullen ze zich etaleren als verstheaters, en het is daar waar het onderscheid met de concurrent gemaakt kan worden: de inspiratie in de traditionele vestigingspunten versus de logistieke efficiency van het bezorg- en afhaalmodel.

Creëren van flexibele bestemmingsplannen

Het huidige juridische landschap is nog niet (voldoende) toegesneden op al deze ontwikkelingen. Veelal passen de nieuwe concepten niet binnen de aanwezige bestemmingsplannen en moeten daardoor steeds (tijdrovende) procedures worden gevolgd, voordat een concept kan worden gerealiseerd. Daarbij maken concurrenten of omwonenden vaak misbruik van dergelijke procedures om de realisatie te vertragen. De oplossing hiervoor is echter relatief simpel. Door het creëren van flexibele bestemmingsplannen, waarbij rekening wordt gehouden met blurring, kunnen nieuwe concepten ook echt gefaciliteerd worden.

Het volledige onderzoek Blurring; over de vervagende grenzen in de food retail en de beperkingen in de ruimtelijke ordening van Lexence en Bureau Stedelijke Planning is hier gratis aan te vragen.