Smart contracts: al lang geen toekomstmuziek meer

De term smart contracts hoor je tegenwoordig te pas en te onpas. Niet alleen in de financiële en juridische wereld, ook in bijvoorbeeld de vastgoed- en energiesector zijn smart contracts ontdekt. Contracten worden vaak afgedaan als vervelend en ingewikkeld, maar zodra het woord ‘smart’ voorbij komt, wordt iedereen nieuwsgierig.

Smart phones, smart ijskasten, smart buildings, smart cities, en nu ook smart contracts. Een interessant fenomeen, want er vindt een kruisbestuiving plaats tussen twee totaal verschillende werelden: de traditionele juridische wereld en de vooruitstrevende techwereld. Kunnen juristen en programmeurs überhaupt met elkaar praten? Dat kunnen ze; smart contracts zijn daar het levende bewijs van.

Van vergeeld papier naar contracten met bewustzijn

Het idee van een smart contract gaat al even mee: ze stammen uit de jaren 90. Nick Szabo – computer scientist, programmeur én rechtenstudent – schreef rond 1996 al verschillende papers waarin hij programmeerbare contracten als volgt uitlegde: ‘Digital, computable contracts where the performance and enforcement of contractual conditions occur automatically, without the need for human intervention.’

Ik leg het uit als een levend contract met een geprogrammeerd bewustzijn. Dit is ook het verschil met een papieren of digitaal contract. Een smart contract interacteert zelfstandig met de buitenwereld: met systemen, modellen en analyse tools bijvoorbeeld. Ben je huiseigenaar? Je huidige papieren contract ligt waarschijnlijk in een la te vergelen. Stel je voor dat jouw ‘levende’ contract kan reageren op bijvoorbeeld een stijging van de waarde van je huis.

Digitale bouwstenen

Er is maar één manier om te ontdekken wat de mogelijkheden en uitdagingen van deze slimme reactieve contracten zijn en hoe ze echt werken: door een contract te programmeren. Dat doen we bij ABN AMRO in een aantal experimenten. Waaronder legal-codeer workshops: juristen, programmeurs en innovatiespecialisten zitten in een ruimte met één gezamenlijk doel: een smart contract programmeren. De uitkomsten zijn verrassend.

Het begint met het ontleden van een contract door de bouwstenen (of clausules) eruit te filteren. Hierdoor wordt de opbouw van een contract meteen duidelijker. De blokken tekst worden vervolgens vertaald naar code waardoor je digitale juridische bouwstenen creëert. Daarmee wordt het inprogrammeren van afspraken zoals bijvoorbeeld de looptijd van een lening zeer eenvoudig.

Maar niet iedere clausule is eenvoudig en binair te programmeren. Het recht is immers niet altijd zwart-wit. De uitdaging ligt in dit grijze gebied. Hoe gaan we daarmee om? Is dit het moment om het recht concreter en meer binair op te schrijven? Interessante vraagstukken waar in veel gevallen geen pasklaar antwoord voor is.

Next level: autonome contracten

Clausules omzetten in code maakt nog geen smart contract. Het contract is digitaal maar bevat nog geen slimmigheid. Het is puur statisch en nog niet in staat te reageren. De volgende stap is het contract bewustzijn geven via de mogelijkheden van programmeertaal. Door verschillende betrouwbare bronnen (oracles) aan te sluiten waarop het contract reageert, kan het nieuwe voorstellen doen en uiteindelijk ook autonome keuzes maken. Een blockchain kan vervolgens zorgen voor een gedistribueerd en gesynchroniseerd grootboek dat deelnemers aan een contract met elkaar verbindt.

Neem bijvoorbeeld je contract met een energieleverancier. Eenmaal afgesloten kijk je hier vaak niet meer naar om. Een ‘levend’ contract met duurzaam bewustzijn kan met behulp van zelflerende systemen jouw energieverbruik voorspellen. Vervolgens koopt het contract zelfstandig de benodigde energie van je buurman die zijn eigen energie opwekt en overheeft, of verkoopt het contract de door jouw opgewekte energie die je niet zelf verbruikt. De verre toekomst? Niet echt, een Amerikaanse startup is hier al mee bezig.

Ook in de financiële wereld is de impact groot. Échte smart contracts kunnen de ontwikkeling naar autonomous finance versnellen. Een financiële wereld, geregeld door volledig zelfstandig functionerende contracten. Zelfrijdende auto’s zijn immers geen vreemd verschijnsel meer, dus waarom geen autonome financiële dienst?

Vertrouwen

Vertrouwen is het sleutelwoord. Allereerst moeten de oracles betrouwbaar zijn. Het smart contract doet het zo goed als de informatie die het krijgt. Het is dus van belang dat de bron van de informatie correct is en betrouwbaar handelt. Denk bijvoorbeeld aan het Kadaster als een goedgekeurde autoriteit voor vastgoedregistratie.

Een volgende uitdaging ligt bij de ondertekening. Waar teken je precies voor bij een autonoom contract? Allereerst is het van belang dat de code correspondeert met de tekst die de consument leest. Daarnaast is het belangrijk dat de consument precies begrijpt waar hij voor tekent. Dit wordt duidelijk in het voorbeeld van het autonome energiecontract: hier teken je namelijk niet voor het leveren van energie, maar voor een optimalisatie van je energiehuishouding (bijvoorbeeld door het verkopen van je overschot aan energie).

Durf jij het stuur los te laten?

Ondanks dat er nog veel te ontdekken valt over dit onderwerp, schat ik in dat er veel nieuwe banen komen in de legal-tech wereld. Smart Contract Auditor wordt een gewilde baan in de toekomst! En eigenlijk is hij er nu al: er zijn genoeg interessante vraagstukken en legio mogelijkheden om te onderzoeken in onze experimenten.

Een ding is zeker: autonome contracten zijn geen toekomstmuziek meer. De eerste zelfrijdende auto’s rijden al rond. De vraag is eerder aan ons: durven we het stuur los te laten? Durven we te tekenen voor een ‘levend’ energiecontract of een slimme dienst met geprogrammeerd bewustzijn op zoek naar jouw optimale financiële situatie?