Achtergrond: Smart sourcing verovert de wereld

Door breedbandtechnologie is de mondiale arbeidsmarkt steeds minder afhankelijk van tijd en plaats. Het uitbesteden van werk aan buitenlandse bedrijven wordt hierdoor voor veel ondernemingen een serieuze optie. Van India tot Suriname.

Het vliegveld van Mumbai in India wordt omgegeven door krottenwijken: golfplaten zo ver als het oog reikt. Dankzij het constante verkeersinfarct met zijn duizenden gemotoriseerde tuktuks glijdt de schrijnende armoede van deze immense metropool – met meer inwoners dan Nederland, twintig miljoen – traag aan je voorbij. Van ingezakte uitdragerijen tot klein formaat koeienstallen, zomaar midden in de stad. Na het werk is er voor de uitbaters zelden een thuis met een bed. Slapen doe je hier op een muurtje langs de weg.

En dan, nauwelijks een halve straat verwijderd van deze sloppen, een eiland van welvaart: strakke kantoorgebouwen met spiegelglas en fiere palmen, zoals je ze ook in Silicon Valley aantreft. Binnen werken jonge Indiërs van Sogeti India in groepjes aan mobiele apps. Boven hen hangen borden met de klantnaam, zoals Nestlé. Hier is onder meer de Eerste Kamerapp ontwikkeld, maar ook de iPhone-reiswijzer en de Zorg Zoeker voor DSW, de parkeer-app van Q-Park en het Android-routelint van ProRail. Sogeti, onderdeel van Capgemini, test in Mumbai ook alle apps voor Marktplaats.

Niet alleen in Mumbai, ook in andere Indiase steden – vooral Bangalore – wemelt het van offshorebedrijvn die westerse ondernemingen werk uit handen nemen. KLM, Logica, Atos Origin, Baan, Philips, Shell, Unilever, Pink Roccade, Getronics en ING zijn al langer actief in India. Nederland is zelfs de op vier na grootste investeerder in India, aldus vicepresident Ameet Nivsarkar van brancheorganisatie Nasscom.

En die investeringen zijn broodnodig. “Buitenlanders moeten wennen aan het schrille contrast tussen welvaart en armoede”, beaamt de lokale Sogeti-manager. Meer dan 550 miljoen mensen in India – op een totale bevolking van 1,2 miljard – leeft momenteel onder de armoedegrens. Zestig procent heeft niet eens de beschikking over elektriciteit. Werk in de vorm van Business Process Outsourcing (BPO) of Information Technology Enabled Services (ITES) biedt dus kansen.

Besparing
India dankt zijn gunstige positie aan zijn lage arbeidskosten beroepsbevolking. Hardware wordt al jaren gemaakt in landen waar de lonen laag zijn. Nokia verplaatst dit jaar alleen al duizenden assemblagebanen naar Azië om concurrerend te kunnen blijven. Met digitale diensten is het niet anders. De loonkosten van een gemiddelde ICT-werknemer bedraagt in India minder dan vijftien procent van wat een Nederlandse collega verdient. Bij projecten met een hoge mate van standaardisatie zijn besparingen tot wel vijftig procent mogelijk, garandeert directeur Jeroen Versteeg van Sogeti Nederland. Bij dat bedrijf moeten over zes tot acht jaar dan ook één op de twee medewerkers vanuit India voor Nederlandse klanten werken, zoals ING en KPN. Gaat het nu nog om ‘slechts’ 250 man, straks zijn het er duizend.

Sandeep Aggarwal helpt met zijn Intelenet Global Services zelfs een kleine stad aan werk: 42.000 mensen in veertig vestigingen wereldwijd. Zijn onderneming valideert online onder meer claims voor Britse verzekeraars. Openhartig vertelt Aggarwal hoe hij met zijn opdrachtgevers front stores opricht: bedrijven in Engeland die een deel van het werk lokaal verrichten, maar via een achterdeur tachtig procent van de claims alsnog ongezien naar India sturen. Offshoring, nearshoring, smart sourcing of global sourcing – de benamingen verschillen nogal – ligt nog steeds erg gevoelig.

Het fenomeen beperkt zich allang niet meer tot ICT. McKinsey heeft zijn research uitbesteed aan Evalueserve, dat in India gegevens vergaart voor analisten die rapporten schrijven. Vidhya Sampath, onder meer verbonden aan het Netherlands India Institute, zegt dat ook steeds meer haute couture-huizen voor ‘digital printed fabrics’ naar het land uitwijken. Ook heeft het land zich met succes gestort op teleradiologie, het lezen en interpreteren van radiologisch onderzoek op afstand. Diverse centra bieden deze expertise inmiddels in ziekenhuizen in Engeland en Singapore aan.

Zelfs Hollywood heeft offshoring ontdekt. Even buiten Mumbai ligt Film City, een heuvelachtig gebied waar tussen de los rondlopende tijgers en poema’s de roemruchte Bollywood- films worden geschoten. Daar heeft zich inmiddels ook een productiefabriek van de Amerikaanse en Europese filmindustrie gevestigd. Maya Digital Studios, een van de snelst groeiende producenten van animatiefilms, ontleent vijfenzeventig procent van zijn omzet aan opdrachten uit Hollywood. Reden: het renderen van computeranimaties is tijdrovend en dus kostbaar. Ook het omzetten van films in 3D wordt tegenwoordig aan India uitbesteed.

Wankel
Smart sourcing – het slim uitzetten van werk – is tevens een speerpunt geworden van het Indiase overheidsbeleid. In zijn kantoor in het opvallend lommerrijke New Delhi schildert de minister Communications & IT een ambitieus plan om alle panchayats aan te sluiten op een landelijk glasvezelnet. Panchayats zijn dorpshuizen in afgelegen plaatsen. Verbind 250.000 dorpshuizen via een pc met breedband, en alle dorpelingen zouden gebruik kunnen maken van overheidsdiensten. Of misschien zelfs kunnen deelnemen aan het digitale arbeidsproces. Nu hebben ‘slechts’ honderd miljoen Indiërs de beschikking over internet, waarvan twaalf miljoen breedband hebben via een landlijn. Ook is het de bedoeling dat de bevolking een door India zelf ontwikkelde tablet krijgt. Die moet met subsidie 35 dollar gaan kosten.

Maar wie de armoedige kantoren van het ministerie ziet, vraagt zich af of het land niet te hard van stapel loopt. Het evenwicht is wankel, want zodra de levensstandaard van India ook maar iets omhoog gaat, ruilen de westerse bedrijven India in voor andere landen. Buurlanden als Pakistan en Bangladesh zijn zich aan de zijlijn al aan het warmlopen. In Bangladesh kost een programmeur 5000 dollar per jaar, een manager 10.000. En ook daar is het arbeidspotentieel onuitputtelijk. In Bangladesh worden al beveiligingscamera’s uit Europa en de Verenigde Staten op afstand gemonitord.

Of neem Noord-Korea. In Pyongyang zijn genoeg jongeren die willen programmeren voor westerse bedrijven. En via offshoring zijn inmiddels ook al animaties gemaakt voor de Disney-film The Lion King.

Virtual staffing
Thomas Friedman, schrijver van de bestseller De Aarde Is Plat, sprak enkele jaren geleden al over globalisering 3.0: het op stoom raken van het dubbelproces mondialisering-breedbandisering, dat een ongekende versnelling aan de wereldeconomie zal geven. Hierdoor worden de toetredingsdrempels steeds lager. En zullen nieuwe spelers de mondiale arena betreden om gevestigde economieën het nakijken te geven.

Dankzij breedband is geografische afstand inderdaad irrelevant geworden, zegt ook Paul Tjia van GPI Consultancy, een Rotterdams adviesbureau. Tjia werkte begin jaren negentig in het Rijnmondgebied als ICT’er bij een chemische multinational. Hij maakte software die wereldwijd werd gebruikt, maar merkte dat in India allerlei slimme programmeurs zaten, die werden ingehuurd door Amerikaanse bedrijven.

In 1995 startte hij zelf een adviesbureau op het gebied van ‘softwareontwikkeling op afstand’. Op dat moment waren India, Israël en Ierland in trek. Dat laatste land is inmiddels onbetaalbaar en ook Israël is geen serieuze optie meer voor uitbesteding. Zo snel kan de mondiale markt dus veranderen. Om die reden oriënteert Tjia zich voortdurend op andere landen. Enkele jaren terug heeft hij al delen van Afrika verkend. Ook daar wordt de gebrekkige communicatieinfrastructuur vervangen door breedband. Zelfs Palestina is aan het opkomen, als gateway naar het Midden-Oosten en de Golfregio.

Het internet brengt vraag en aanbod op de markt razendsnel bij elkaar, zodanig dat in de toekomst werk per project kan worden uitbesteed aan landen waar het op dat moment het goedkoopst is. Het fenomeen virtual staffing, waarbij personeel – waar ook ter wereld – desgewenst voor enkele uren kan worden ingezet, heeft al een enorme vlucht genomen. Dankzij breedbandtechnologie kunnen nieuwe verbanden tussen mensen en ideeën ontstaan, losser van tijd en plaats dan ooit tevoren.

Daxx uit Koog aan de Zaan levert vanuit vestigingen in Kiev, Kharkov en Dnepropetrovsk IT-diensten voor klanten als Tele2, Vliegtickets.nl en bol.com. Of neem het Amsterdamse GlobalOrange. Dat heeft een klein team ICT-specialisten in de Posthoornkerk in Amsterdam, maar de bulk van het programmeerwerk gaat naar Baroda in India. Sinds kort beschikt het bedrijf ook over experts in de Oekraïne en de VS. Zo kan de beschikbare capaciteit flexibel worden ingezet.

“In het begin ging het onze klanten nog heel erg om de kosten, tegenwoordig draait het om de beschikbaarheid van ervaren personeel”, zegt Yvo Gortemaker van GlobalOrange. Het bedrijf werkte ooit voor MKB, maar mag nu Wegener, Bovemij en Rijkswaterstaat tot zijn klanten rekenen. Gortemaker gebruikt bij voorkeur het woord smart sourcing voor de flexibele inzet van arbeid op afstand. Bedrijven kunnen het werk in stukjes hakken en uitbesteden in hun mondiale uitzendkantoor.

Bij het Nederlandse Myngle.com kun je via Skype een vreemde taal leren van een specialist die in een ver land gewoon achter de computer zit. In de oude economie had zo’n taalinstituut specialisten lokaal moeten inhuren. Gortemaker: “We hoeven op onze beurt geen iPad-specialisten in dienst te nemen, want die zouden niet het hele jaar door werk hebben. Ze zijn wel op projectbasis elders in de wereld beschikbaar.”

Voor klanten zijn er onmiskenbare voordelen: geen werving, personeelszaken, belastingen, salarisbetaling en kantoorapparatuur, maar een maandelijkse rekening. Een Nederlands intermediair is wel belangrijk, benadrukt Leon van Deursen van SalesWorks, vorig jaar door Emerce uitgeroepen tot startup van 2011 in de (online) reisbranche. “Uitbesteden is niet waar we in eerste instantie aan dachten toen we een partner voor maatwerk zochten. Maar we zien nu wel het voordeel, omdat je de planning strak in de hand kunt houden.”

Innovatie
Een mondiale arbeidsmarkt schept overal kansen. In Suriname en Turkije hebben zich inmiddels Nederlandse callcenters gevestigd. Ook de boekhouding kun je tegenwoordig uitbesteden aan Zuid-Afrika of Suriname. “Je hoeft tegenwoordig alleen de bonnetjes te scannen”, zegt Tjia, die weet dat Amerikanen via internet al wiskundebijlessen nemen. Posities van landen zijn niet veilig meer. Anders dan Aziatische landen, waar fabrieken staan voor de productie van tv-schermen of pc’s, leunt India sterk op dienstverlening die makkelijk kan worden verplaatst. Tijdens de crisis zijn alleen al 6000 BPO’s en ITES-bedrijven van de kaart geveegd.

Elders stijgen de salarissen al zo snel dat bedrijven zich weer terugtrekken. Philips gaat een groot deel van de productie van scheerapparaten uit China verplaatsen naar Drachten. Simpelweg omdat de Chinese salarissen steeds hoger komen te liggen. Door de hoge transportkosten loont het niet meer de productie in China te houden. Een deel van de productie van Philips Lighting in Roosendaal wordt daarentegen weer overgeplaatst naar Polen, omdat het daar momenteel goedkoper is.

De verplaatsingsgolf zal wel eens tsunami-achtige vormen kunnen aannemen. Zodanig dat landen die nu sterk afhankelijk zijn van offshore-activiteiten, zelf uitvoerbare producten of diensten kunnen ontwikkelen. Met in Japan vergaarde kennis konden Samsung en LG uitgroeien tot mondiale techspelers, die op hun beurt in hun eigen achtertuin China de toekomstige concurrenten alweer zien opgroeien.

Gortemaker verwacht in de ICT-sector echter geen onrustige verschuivingen. “Landen uit Afrika zouden best kunnen opkomen, maar die kampen wel met een achterstand. Probeer nu nog maar eens klanten bij Indiase bedrijven weg te trekken.” Hij heeft de tarieven van ICT’ers in India bijvoorbeeld niet dramatisch zien stijgen, terwijl hij dat wel had verwacht. Als verklaring noemt Gortemaker het onuitputtelijke arbeidsreservoir in India. “Door de onderlinge concurrentie blijven de tarieven laag.”

Tjia vindt het jammer dat de nadruk bij global sourcing telkens op kosten ligt. “Kosten alleen maken je niet meer of minder concurrerend. Softwarebedrijf Exact was niet tevreden over het ICT-werk in India. Nu laten ze het in Maleisië doen, maar ze verkopen er niet meer producten door. Smart sourcing biedt ook kansen voor innovatie. Daar doen we als handelsland te weinig mee. In de Benelux hebben we een levendige stripcultuur, maar tekenfilms maken we niet of nauwelijks. Kuifje is in de VS vervaardigd. Dat soort producties kun je tegenwoordig makkelijk in het buitenland maken tegen acceptabele kosten, zodat je ook in die sector kunt meedraaien.”

*) Dit verhaal verscheen in het aprilnummer van Emerce magazine (#112)

Foto: Cooper’s Moon (cc)