-

De toekomst van e-health en digitale zorg

Wat is de stand van zaken rondom digitale zorg? Een rondgang langs 14 experts met hun visie op de huidige ontwikkelingen en hun verwachtingen voor de toekomst.

De pandemie heeft de acceptatie van enkele van de technologische innovaties die al begonnen waren met het transformeren van de zorgervaring, bevorderd. Volgens een analyse van het World Economic Forum en McKinsey is de adoptie van telehealth explosief gestegen, van 11% van de consumenten die het in 2019 gebruiken tot 46% in april 2020.

De toekomst van de gezondheidszorg krijgt vorm met de vooruitgang in digitale gezondheidszorgtechnologieën, zoals kunstmatige intelligentie, VR / AR, 3D-printen, robotica of nanotechnologie. Een recente voorbeeld gaat over gebruik van AI in zorg. Wetenschappers van de Universiteit van Göteborg hebben een algoritme ontwikkeld dat de ernst van huidmelanoom net zo nauwkeurig beoordeelt als dermatologen. Het systeem is ontwikkeld om artsen te helpen bepalen in welk stadium een ​​huidkanker zich bevindt. Hoewel patiënten vaak zelfstandig melanomen vinden door een nieuwe moedervlek te zien of een verandering in een bestaande, kunnen zelfs dermatologen moeite hebben om te beslissen of het invasief is of niet. De onderzoekers vermoedden dat AI hen bij de taak zou kunnen helpen.

Wat is de huidige situatie van digitale zorg (ik zal dit voortaan gebruiken en niet meer e-health). Hiermee volg ik advies van Lucien Engelen op. Hoe zien experts in Nederland de ontwikkelingen omtrent digitale zorg?

“Het is gewoon digitale zorg en het moet genormaliseerd worden”
Lucien Engelen, CEO bij Transform.Health. Strategist health(care) innovation for Deloitte C4E and Erasmus University Medical Center

“We moeten echt af van het woord e-Health. Dit proberen we al een jaar of anderhalf voor elkaar te krijgen. En ja, e-Health week heb ik mede geïnitieerd en ik heb het zelf ook vaak gebruikt maar in 2021 zou het gemeengoed moeten zijn.

We moeten dit niet apart benoemen. Als je het apart blijft benoemen houdt het een eigen departement, eigen budget en een eigen ‘clubje; dat er mee bezig is. Dat willen we niet. Het is gewoon digitale zorg en het onderwerp moet genormaliseerd worden.

We hebben dit in het verleden ook gezien met Kwaliteitszorg. Een paar mensen op een afdeling waren ermee bezig. Nu is het een integraal onderdeel van wat we doen.

Jarenlang is er geëxperimenteerd ook omdat velen terecht eerst bewijs wilden zien dat digitale zorg werkt. Er is nu veel bewijsvoering, veel gevalideerd maar nu is er geen budget. Het lijkt vaak dat dit nu wordt gebruikt als excuus om het maar niet door te zetten.

Zeker door corona heeft het een boost gekregen. Laatst zei ik in een ander interview dat we jarenlang zwanger zijn geweest van digitale zorg en dat door de pandemie middels een keizersnede ter wereld is gekomen.

Patiënten zien nu ook het nut in van bijvoorbeeld beeldbellen. Zoals men het in Amerika zegt: The genie is out of the bottle. Een pandemie is echter nog geen tipping point. Ik zie de digitale zorg ontwikkeling als plateaus. Om de zoveel tijd ontstaat er een nieuw plateau dat weer een eigen dynamiek heeft.

We moeten eraan wennen, er moet regelgeving komen, opleidingen en financiering tot er weer een nieuw plateau ontstaat. Vroeger werd het springen op een al dan niet digitale weegschaal ook gezien als ‘gezondheidszorg’. Is het meten van je bloeddruk via een app ook gezondheidszorg?

Ik geloof dat digitale zorg een integraal onderdeel aan het worden is van zorgverlening. Het is een deel van de oplossingen waar we voor staan. Ook zal er een switch ontstaan naar zorg op een ander locatie, denk aan bij een supermarkt of in een drogisterijketen. Je ziet dat nu al in de VS ontstaan. Er is dan in een hoek van een drogisterij bijv. een “lifestyle nurse” die je bloeddruk kan meten, zelf bloed kan prikken en adviezen kan geven.

Wat ik ook denk is dat de oude bedrijfsgeneeskundige dienst (niet te verwarren met de Arbodienst) weer terugkomt bij de(middel)grote concerns. Dat medewerkers daar naar een arts of verpleegkundige kunnen en zich kunnen laten checken. De locatie van de zorgverlening gaat verschuiven, mede onder invloed van digitalisering”

“Het kan een oplossing zijn voor personeelsproblemen”
Erik Buskens, Professor of Health Technology Assessment, University Medical Center Groningen

“E-Health gaat in Nederland mondjesmaat, te langzaam. Er is helaas geen centrale coördinatie, geen regie. Het moet ook een samenwerkingsverband worden van alle zorg professionals. Niet alleen ziekenhuizen maar ook thuiszorg, huisartsen en bijvoorbeeld het sociale domein. Het is wel zo dat we een versnelling zien van adaptatie van e-health door corona. Eerst was er geen noodzaak onder zorg professionals, maar dat is nu veranderd. Er is wel een lonkend perspectief. Er zijn al leuke initiatieven waarbij de toegevoegde waarde van e-health zichtbaar is. Of het nu beeldbellen is, slimme pleisters of monitoring apps, zorgprofessionals en de patiënten zien de meerwaarde. Het moet van beide kanten komen. Dus ook de patiënten moeten het vertrouwen hebben dat de zorg die ze krijgen het zelfde is als dat wanneer ze elkaar fysiek zouden ontmoeten. Ik geloof in een hybride vorm. Bijvoorbeeld een keer fysiek en een ander keer via beeldbellen. 

Er zijn wel veel vraagstukken die opgelost moeten worden. Wie betaalt het? Zorgprofessionals zien beren op de weg, vooral omtrent verdienmodel, financiën. Maar ook ethische, juridische vraagstukken moeten correct worden beantwoord. 

Arbeidsmarkt

Het is ook een arbeidsmarktvraagstuk. In Nederland hebben we de bedden en benodigd materiaal maar het vinden van de geschikte mensen, arbeiders, is een issue. E-health kan hiervoor een oplossing bieden. 

 Om dit goed voor elkaar te krijgen moeten geneeskunde studenten, studenten verpleegkunde en MBO zorg opleidingen aandacht schenken aan e-health binnen de opleidingen. Er moeten post academische trainingen, cursussen, opleidingen komen voor zorgprofessionals die al aan het werk zijn. We kunnen ook leren van andere initiatieven. Sommige landen zoals Singapore en Estland doen dit al heel goed. 

Gezondheid is de hoogste goed die we hebben. Dat e-health gaat doorbreken staat als een paal boven water maar de vraag is wanneer en hoe? Nieuwe businesscases hebben ook een nieuwe inrichting nodig. Iemand moet een koers, visie leggen en dit centraal oppakken, anders blijft het bij leuke initiatieven geïnitieerd door individuen of bepaalde instellingen.”

“Veel mogelijkheden voor cardiologie op afstand”
Ersen Colkesen, cardioloog, St. Antoniusziekenhuis Nieuwegein

“E-health heeft de laatste jaren enorm veel aandacht genoten binnen de zorg. Door corona hebben e-health toepassingen inmiddels een versnelde intrede gemaakt in de klinische praktijk. Binnen de cardiologie kunnen e-health toepassingen gerelateerd zijn aan:

  • Preventieve cardiologie: denk aan het verzamelen van biometrische gegevens bij gezonde mensen (bijvoorbeeld een niet eerder bekende hart- of vaatziekte) door een combinatie van wearables die data met behulp van algoritmen omzetten in risicoprofielen en vervolgens in een vroege fase behandelen waar nodig. Je kunt dit soort toepassingen ook uitzetten binnen het bedrijfsleven waar voor werkgevers de verplichting bestaat hun medewerkers periodiek in de gelegenheid te stellen een preventief medisch onderzoek te doen
  • Diagnostische toepassingen: met behulp van verschillende tools en apps op de mobiele detectie van atriumfibrilleren (een ritmestoornis die kan leiden tot een hersininfarct/beroerte). Voorbeeld: Hartwacht.
  • Remote care op cardiac devices zoals pacemakers en ICD’s.  Deze apparaten kunnen op afstand gecontroleerd worden. Een patient hoeft dan dus niet naar het ziekenhuis voor controle, en dat is een extra voordeel in tijden van corona. 
  • Home monitoring en care voor hartfalen: hartfalen-patiënten kunnen door een set van tools (bloeddrukmeter, weegschaal, elektronische vragenlijst, medication dispencer) op afstand gemonitored worden door hartfalen-verpleegkindigen. Wanneer de controles op afstand uit de pas lopen kan de medicatie worden aangepast. Door tijdig bijsturen kan voorkomen worden dat een zieknhuisopname nodig is.
  • Tele-hartrevalidatie: Hartrevalidatie programma’s zijn zeer effectief gebleken in het voorkomen van een herhaald hartinfarct en bij herstel na hartoperaties. Helaas is de deelnamegraad nog vaak te laag (met name onder allochtonen of lage SES-klassen). Bovendien kunnen door corona-beperkingen veel programma’s niet eens doorgaan. Om deelname aan deze programma’s te verbeteren (en daarmee de effectiviteit te verhogen) wordt Micor opgezet, een e-health platform waarop alle aanbieders van conventionele CR-programs (CR=cardiac rehabilitation) een eigen CTR (cardiac tele rehabilitation) programma kunnen maken.

De cardiologie is altijd een innovatief specialisme geweest. Ik denk dat wij, zeker in het St. Antoniusziekenhuis Nieuwegein waar we een lange traditie hebben op innovatie binnen de hart- en vaatziekten, ook voorloper zijn met e-health toepassen voor onze patiënten.” 

“IT-kosten worden een structureel onderdeel van medische zorg”
Roan Vlutters, Head of product, T-shaped 

“Het grootste probleem van e-health is de financiering. Partijen zijn van vroeger gewend dat de overheid in de zorg een belangrijke rol speelt. Terwijl deze graag marktwerking wil. Zorgverzekeraars bewegen te langzaam mee.

De Amerikaanse zorgmarkt is veel commerciëler en duurder. Je ziet dat e-health hier commercieel gezien veel interessanter is. Het is niet een richting waar we naar toe moeten bewegen maar er zijn momenteel weinig echte “gezonde” verdienmodellen in Nederland. Het is moeilijk om financiering te krijgen anders dan subsidies. Die houden op een gegeven moment op maar de ontwikkeling van het product moet blijven gefinancierd worden. 

Mogelijke manieren van financieren: 

  1. Je betaalt als cliënt voor het gebruik van de tooling of apps. Probleem is dat de zorg hierdoor voor iedereen veel duurder wordt en daarmee onbetaalbaar voor het merendeel van de mensen. 
  2. Advertenties met data ownership. Maar: moet je op een gezondheidsapp wel advertenties willen zien? In mijn optiek moeten advertenties geen doel op zich zijn. Maar is het een manier om innovaties mogelijk te maken. Dit kan alleen mogelijk zijn wanneer gebruikers volledige controle houden over hun eigen data. Dus geen cookies, tracking van techreuzen of verkoop van data.
  1. Zorgverzekeraars & overheid. Ik denk dat zorgverzekeraars uiteindelijk een grotere rol moeten gaan spelen hierin, zoals in Duitsland nu al grotendeels gebeurt. E health heeft de potentie om even goede of betere zorg veel goedkoper aan te bieden. De overheid is nu nog te terughoudend omdat ze vinden dat veel e health nog niet bewezen effectief is. In mijn optiek moeten zorgverzekeraars de financiering op zich nemen als een tool of app de zorg verbetert of efficiënter maakt. Overheid en zorgverzekeraars zijn wel aan het meebewegen. Zorgmedewerkers kunnen tegenwoordig ook online consults declareren. Ik geloof in minder overheid subsidies die eindigen en meer investeren in ehealth-hubs waar innovatie ontstaat met gezonde verdienmodellen en structuur in uitwisselingsstandaarden. Open source moet hierin de norm worden en het data-eigenaarschap moet liggen bij de gebruikers en niet bij de tech ondernemers. Ook moeten ze bestaande zorgverleners scholen in het budgetteren van IT-projecten en in de omgang met IT-financiering. Dit wordt namelijk een substantieel onderdeel van de kostenstructuur van het verlenen van zorg.
  1. “Verkoop” je persoonlijke Data. Commerciële partijen geloven in het verzamelen van de data op langere termijn. Dit is commercieel natuurlijk extreem interessant. In mijn optiek is dit ook meteen het grootste gevaar : techbedrijven hebben een cashcow en willen ook een plek in de health/farma markt verwerven. De tooling wordt gratis en waarschijnlijk wordt de gebruikerservaring ook top maar de vraag is dan natuurlijk wie de eigenaar is van de data? En wat gebeurt er met deze data als gebruikers niet de eigenaar zijn?”
“Digitale scholing zorgpersoneel is nodig”
Suzanne Verheijden, Buro Strakz 

Ik ben blij met de groei van de inzet van e-health in de zorg. Maar die groei op het gebied van e-health ligt helaas nog steeds onder de curve van de gewenste en nodige groei. De implementatie en opschaling verloopt moeizaam om meerdere redenen. 

Vaak is de innovator ook verantwoordelijk voor de implementatie. Het langdurig aanjagen en borgen van innovatie vraagt echter een heel ander profiel met andere vaardigheden dan pure innovatie. 

Koudwatervrees

Medewerkers staan vaak ook niet te juichen als er nieuwe technologie geïntroduceerd wordt. Dat heeft te maken met onbekendheid, beperkte wendbaarheid en veranderbereidheid. “Ik heb gekozen om met mensen te werken”, hoor je dan vaak. 

Alle mooie apps en wearables communiceren helaas vaak met een ander platform met verschillende wachtwoorden en als we dan data delen in grote platformen lekt de privacy aan alle kanten weg. Ook is er veel focus op de korte termijn en ontbreekt het nog aan een goede strategische digitale visie in organisaties. De ICT-infrastructuur is vaak nog niet klaar voor  een grootschalige inzet van e-health. 

Nu komt technologie er nog vaak ‘bij’, veelal ook in de vorm van een leuke gadget waar niet op gerapporteerd wordt in het ECD.  De technologie moet echt geborgd worden in de dagelijkse processen. Kijk bijvoorbeeld naar slim incontinentiemateriaal. Een e-healthtoepassing met een chip in de inlegger, die correspondeert met een beacon en een smartphone en een melding geeft als iemand geplast heeft. Geen onnodige verschoningen meer maar ook prachtige toekomstkansen om suikerziekte of blaasontsteking tijdig te detecteren.

Roosters

Maar in de zorg werken mensen nu veelal met vaste verschoningsrondes. Na het ontwaken, na de koffie, na de lunchen enz. En nu moet je het doen wanneer het nodig is? Wat vraagt dat van het rooster? En de bezetting en toezicht op de afdeling? Een prachtige technologie met een uitdagende ingreep in de zorgprocessen. 

Even terug naar de vaardigheden. Want daar is wat mij betreft de snelste winst te behalen. De technologische mogelijkheden groeien nog steeds harder dan de kennis en vaardigheden van zowel de patiënten als de zorgprofessionals. Van de  Nederlandse burgers heeft 29% beperkte gezondheidsvaardigheden. Digitale vaardigheden zijn daar een belangrijk onderdeel van.

Digitale vaardigheden

Ik deed onderzoek naar de digitale vaardigheden van zorgprofessionals in gehandicaptenzorg en ouderenzorg. 10% van de medewerkers in de VG is digitaal starter en in de VVT is dat 16%. Bij medewerkers ouder dan 55 is dat zelfs 25%. Medewerkers die niet kunnen mailen, bang zijn om fouten te maken, het ECD met smoesjes overlaten aan collega’s, geen digitaal agendaverzoek kunnen doen.

Opleidingen anticiperen hier nauwelijks op en van zorgorganisaties vraagt het een enorme inhaalslag die ook een financiële injectie vraagt. Een niet vaardige professional ervaart echter niet alleen problemen in het eigen werk, maar is ook niet in staat om de patiënt of client te ondersteunen in de digitale wereld. De aandacht voor het thema verspreidt zich gelukkig als een olievlek door Nederland en dat is gunstig. Er is al een gratis website met leermiddelen, en een subsidie voor digicoaches, digivaardige collega’s die de starter helpen op de werkvloer zelf. Buro StrakZ lanceerde vorige week een innovatieve game (FactZ) waarmee medewerkers hun kennis over zorgtechnologie spelenderwijs vergroten. Wat mij betreft: volop focus op de processen en de mensen. De techniek is er al.”   

” Durf het in te zetten als gedeeltelijke vervanger van reguliere zorg”
Sebastiaan Blok, Research lead Cardiologie Centra Nederland

Ik hoor vaak dat het onzeker is of e-health kosteneffectief kan worden ingezet, of dat het veel potentie heeft maar dat die nooit wordt waargemaakt. Maar e-health is een breed begrip en niet elk ziektebeeld of elke patiënt is er zonder meer bij gebaat. Hoe, waar en wanneer het wordt ingezet verdient zorgvuldige afweging, en er zijn wel degelijk succesvolle voorbeelden waar we veel van kunnen leren. Uit ons onderzoek komen drie belangrijke voorwaarden voor kosteneffectieve eHealth naar voren: 

1: Laat e-health niet op zichzelf staan maar integreer het in de dagelijkse praktijk, in het EPD, en laat bijvoorbeeld thuismetingen gevolgd worden door persoonlijke (eventueel geautomatiseerde) feedback vanuit de zorgverlener. 

2: durf e-health in te zetten als gedeeltelijke vervanging van (en niet louter als toevoeging aan) bestaande zorg. 

3: creëer volume, door bijvoorbeeld samenwerking te zoeken met bestaande remote healthcare centra en niet ieder voor zich opnieuw te beginnen. Het HartWacht thuismeetprogramma van Cardiologie Centra Nederland is één van de succesvolle voorbeelden waar bovenstaande factoren in terugkomen; dat leidt tot een bruikbaar en waardevol e-health concept voor chronische zorg dat wordt vergoed door zorgverzekeraars, waarbij patiënten zelf thuis gezondheidsmetingen kunnen uitvoeren en niet onnodig naar de poli hoeven te komen voor controle. Oftewel:  goede zorg, onafhankelijk van tijd en plaats.

e-health zal fysieke zorg niet vervangen, net zoals dat een concerthal niet vervangen wordt door een streamingdienst voor muziek. We begrijpen wel steeds beter voor wie, waarvoor en wanneer e-health toegevoegde waarde heeft. Vanuit mijn rol zie ik veelal de potentie van geïntegreerde thuismeetprogramma’s voor allerlei chronische aandoeningen of voor en na operaties.

Er komt een generatie aan die het niet meer logisch vindt om voor een gezondheidsmeting en een consult een dag vrij te nemen en een eind te reizen. Nadat we al online bankieren en reizen boeken vindt ook steeds meer zorg digitaal plaats en uit de digitalisering die gaande is in onze maatschappij, zoals bijvoorbeeld in de muziek, kunnen we ook voor digitale zorg lessen trekken: 1) Ik kan voor een vast maandbedrag oneindig naar Spotify luisteren 2) Door naar Spotify te luisteren weet ik precies welke muziek ik live wil zien. 3) De live uitvoering is altijd beter, maar meestal is online luisteren goed genoeg.”  

“Werkt goed bij leefstijl-coaching”
Tugba Ilhan, Coördinator technologie neurologie
Radboud umc, Expertisecentrum voor Parkinson en Bewegingsstoornissen

“Het gebruik van e-health toepassingen heeft vanwege de uitbraak van het coronavirus een versnelling doorgemaakt binnen onze samenleving. Toepassingen zoals zorg op afstand, chatten tussen zorgverlener en patiënt en e-consulten hebben geholpen om fysiek contact met patiënten te verminderen. Maar ook vóór de coronacrisis werd al veel gebruik gemaakt van e-health. Chronische patiënten met COPD bijvoorbeeld – voor wie een rit naar het ziekenhuis best intensief kan zijn – kunnen al langer vanuit huis met hun arts of verpleegkundige specialist beeldbellen. Daarnaast kunnen ze thuis hun waardes meten zoals bloedglucose en deze worden automatisch doorgegeven naar het ziekenhuis. 

Toepassingen die ik van dichtbij heb meegemaakt was onder andere een e-healthplatform voor diabetes type 2 patiënten. Bij deze patiënten blijkt dat een gezonde leefstijl grote positieve invloed heeft. Zo is bewezen dat door een gezonde leefstijl deze patiënten veel minder medicatie hoeven te gebruiken en er zijn zelfs gevallen waarin mensen helemaal geen medicijnen meer nodig hebben (omkeren van diabetes). Maar leefstijl aanpassen gaat niet makkelijk. Als patiënt krijg je maar een beperkt aantal uren vergoed van de zorgverzekeraar om aan je leefstijl te werken, bijv. met de hulp van een diëtist. Om leefstijl echt te veranderen is het belangrijk om continu, gefocust te werken totdat het een gewenning wordt. Zo’n e-health oplossing was dus eigenlijk een coach op afstand met wie je doelen opstelt, elke dag reminders ontvangt en je progressie bijhoudt. 

Parkinson

Een ander mooi voorbeeld waar ik momenteel bij betrokken ben is een digitaal platform voor mensen met Parkinson en hun zorgverleners. Bij de zorg voor mensen met Parkinson zijn een groot aantal zorgverleners betrokken. Denk aan een neuroloog, verpleegkundige specialist, fysiotherapeut, logopedist, ergotherapeut, psycholoog, seksuoloog etc. 

Uit voorgaande onderzoeken is gebleken dat door het feit dat zoveel zorgverleners betrokken zijn, het lastig is voor de patiënt om bij de juiste zorgverlener aan te kloppen voor een specifieke klacht. 

Dit platform faciliteert de samenwerking van verschillende betrokken zorgverleners. Het geeft een actueel overzicht van het zorgteam en geeft de mogelijkheid om binnen het team samen te werken. Alle zorgverleners hebben hun eigen expertise, maken afspraken en monitoren de voortgang in de behandeling. Het digitale platform moet gaan helpen door eenvoudig een actueel overzicht te bieden van de betrokken zorgprofessionals en hun activiteiten met de patiënt.

Declareren

Ik ben ervan overtuigd dat e-health een steeds belangrijkere rol zal spelen in onze samenleving. Met name door de vergrijzing en een tekort aan zorgverleners, zullen e-health oplossingen steeds meer ingezet worden. Vaak zag je dat veel e-health initiatieven niet van de plank afkwamen, simpelweg omdat financiering voornamelijk een probleem was. Inmiddels is er meer aandacht voor de vergoeding van e-health, zo was tot voor kort (2018) niet eens mogelijk om videoconsulten te declareren als zorgaanbieder. Wat natuurlijk leidde tot onnodige bezoeken op de polikliniek, terwijl een videoconsult in veel gevallen voldoende kon zijn. 

Wel moeten we ons realiseren dat eHealth niet voor iedereen uitkomst biedt. Denk hierbij aan kwetsbare doelgroepen die meer ondersteuning en zorg nodig hebben dan anderen. Dit kunnen chronische zieken, ouderen, laagopgeleiden, anderstaligen of mensen met een verstandelijke beperking zijn. We moeten er samen voor zorgen dat zij niet buiten de boot vallen. Wel zijn er hiervoor ook al initiatieven gaande, maar het blijft goed om hier aandacht voor te vragen.” 

“Gebruiksvriendelijkheid vergroot de kans op snelle acceptatie”
Léanne Kempees, Business Unit Manager, Finalist, software leverancier in de zorg

“Als softwareleverancier in het zorgdomein richten wij ons op het ondersteunen en verbeteren van processen in de gezondheidszorg. Het draait daarbij om het zodanig toepassen van informatie en communicatietechnologie (ICT), dat de gezondheidszorg betaalbaar, beschikbaar en toegankelijk blijft. Er zijn meerdere kritieke succesfactoren (KSF) te benoemen die een rol spelen bij de mate waarin ICT toepassingen succesvol zijn.

Draagvlak

Een van die factoren is draagvlak. Dat is nodig bij mensen en organisaties om ICT-oplossingen te omarmen en te willen gebruiken. De mate van digitale vaardigheid speelt daarbij een rol. Niet iedereen is per definitie handig en vertrouwd met het gebruik van digitale middelen. Oog voor gebruiksvriendelijkheid gericht op een specifieke doelgroep, bijvoorbeeld ouderen, vergroot de kans op een succesvolle lancering. Ook moet nut en noodzaak duidelijk zijn voor de gebruiker van een e-health-oplossing, anders ontbreekt de stimulans om er gebruik van te maken.

SOA’s

Kijk bijvoorbeeld naar een app waarmee je anoniem, kunt laten weten aan een specifieke groep contactpersonen dat je een SOA opgelopen hebt. Die informatie is vertrouwelijk, het helpt een ander zich in een vroeg stadium te laten testen, dus je wilt hen tijdig waarschuwen, maar dan wel op een manier waarop de privacy van alle partijen optimaal gewaarborgd is. Het is dus ook belangrijk voor het succes van een nieuwe digitale oplossing (apps of portalen) dat er voldoende vertrouwen is in de toepassing, want je moet erop kunnen vertrouwen dat je persoonlijke data alleen beschikbaar is voor diegenen die daadwerkelijk jouw toestemming hebben gekregen. Daarom staan privacy en security bovenaan onze lijst met randvoorwaarden.

Oplossing

Het feit dat je iets kunt maken betekent niet automatisch dat het ook succesvol gebruikt gaat worden. Daar gaat heel wat luisteren, begrijpen en het maken van keuzes aan vooraf. Het is een proces dat nooit klaar is en continu aan veranderingen onderhevig is. En dat is dan ook meteen de volgende uitdaging: het maken van een waardevolle vertaalslag van behoeften van zorgprofessionals, zorginstellingen en cliënten naar een technologische oplossing die daadwerkelijk een probleem voor die doelgroep(en) oplost.

Als we naar de toekomst kijken dan streven we naar informatiestandaarden, zodat de juiste gegevens makkelijker op het juiste moment, op de juiste plek, bij de juiste persoon terechtkomen. Zo worden fouten voorkomen en gaat minder informatie verloren. Denk bijvoorbeeld aan een portaal voor meldkamers, ambulances en de spoedeisende hulp waarmee patiënten, die acute zorg nodig te hebben, zo snel mogelijk op de juiste locatie gebracht kunnen worden. Acuut Zorg Portaal is daar een voorbeeld van.

Preventieve zorg

E-health toepassingen kunnen in de toekomst ook een belangrijke rol spelen in de preventieve zorg. Neem een digitaal dossier waarmee je inzicht krijgt in je leefstijl van jongs af aan, hiermee word je in staat gesteld om tijdig de juiste beslissingen te kunnen nemen over je gezondheid.

Ik ben ervan overtuigd dat als we de hele keten begrijpen, de succesfactoren voldoende aandacht geven en we in co-creatie met de (eind)gebruikers samenwerken, we de adoptie van e-healthtoepassingen in onze samenleving verbeteren en versnellen. Communicatie heeft hierbij een sleutelrol. We verstaan elkaar (nog) niet altijd, dus we hebben nog veel te leren en te verbeteren. Als we de juiste dialoog weten te voeren, kunnen we samen de gezondheidszorg toekomstbestendig maken. Betaalbaar, beschikbaar en toegankelijk.” 

“Een consult van een uur kost een patiënt soms een hele middag”   
Pinar Canavar Bayram, Neuroloog bij ZorgSaam Zorggroep Zeeuws-Vlaanderen:

“Voor sommige neurologische patiënten kan het een hele onderneming zijn om naar de polikliniek te komen ter controle. Denk aan rolstoelgebonden patiënten, patiënten die moeilijker voortbewegen. Wat voor ons maximaal een half uur consult is, is voor hen al snel een hele ochtend, danwel middag onderweg zijn. Met de huidige pandemie en de digitale mogelijkheden wordt er in veel ziekenhuizen langzamerhand ook gestart met e-health consulten ( videobellen) bij de controle van patiënten. Hierbij is de patiënt in zijn eigen omgeving, hij bespaart tijd, kosten, en energie en komt niet in aanraking met ongewilde virussen.

Digibeten

Er moet wel een oplossing komen voor de digibeten onder onze patiënten. Dit kan door middel van cursussen, trainingen of het uitlenen van bijvoorbeeld ipads. Een wijkverpleegkundige die digitaal kan assisteren is een andere optie. In ons ziekenhuis zijn er 2 pilots gedaan op andere afdelingen. Wij gaan ook starten dit jaar. Als alles werkt verwacht ik zowel tevreden patiënten als tevreden dokters.

Als neuroloog ben ik ook werkzaam bij het slaapcentrum in Terneuzen. Ik geef bij sommige patiënten met slaapstoornissen gedurende 2-3 weken een actiwatch, een soort horloge. Met zo’n actiwatch kun je het slaappatroon en de activiteiten intensiteit van patiënten analyseren in de thuissituatie. Een patiënt hoeft dan zelf niets bij te houden. Naar aanleiding hiervan kan er een diagnose volgen, of er kan gericht advies gegeven worden.”

“De toepassing is nog niet heel grootschalig”
Prof. dr. E.J.M. (Eveline) Wouters, Lector Health Innovations and Technology, Fontys Paramedische Hogeschool  en Hoogleraar ‘succesvolle technologische innovaties in de zorg’ Tilburg University

“E-health gaat in toenemende mate een rol spelen in de behandeling en (primaire en secundaire) preventie van ziekten. Bij allerlei vormen van met name zorg voor langdurige ziekten en gezondheid gerelateerde situaties (chronische aandoeningen, maar ook bijvoorbeeld zwangerschap) kan e-health een rol spelen. De toepassing is echter nog niet heel grootschalig. Dit heeft te maken met het feit dat voor succesvol toepassen van e-health, verschillende belanghebbenden een cruciale rol spelen.

Neem het voorbeeld van hartfalen: zowel de patiënt & directe familie/ mantelzorger, eerste lijn (huisarts, thuiszorg), tweede lijn (cardioloog, verpleegkundig specialist et cetera), call center, maar ook: een bedrijf dat zorgdraagt voor aansluitingen en technologie zelf. Er veranderen dus zorgprocessen, en er is een verschuiving van rollen en verantwoordelijkheden. Ook financiering zoals die op dit moment plaatsvindt in de meeste gevallen, helpt deze integrale aanpak niet. 

Voorbeelden zijn: e-health bij hartfalen, ondersteuning COPD, lifestylemonitoring bij alleenwonenden met beginnende dementie. Leefcirkels verpleeghuis t.b.v. meer bewegingsvrijheid, e-health bij diabetes, maar ook: thuismonitoring van een baby bij zwangerschap met hoge bloeddruk.”

“We staan nog maar aan het begin”
Dr. Mark J Schuuring Cardiologist i.t. | Postdoctoral researcher Digital Cardiology, Amsterdam UMC

“De betrokkenheid van een zorgverzekeraar is lang niet altijd groot als het om e-health gaat. Het komt vaak voor dat zorgverzekeraars eerst bewijs willen voor meerwaarde van zo’n toepassing voordat ze over vergoeding willen meedenken. Ook wel logisch natuurlijk, want e-health-toepassingen zijn vooral interessant als ze het bestaande zorgaanbod kunnen vervangen of beperken.

We staan überhaupt nog aan het begin van digitale toepassingen in de zorg. Maar ik geloof beslist dat die de zorg gaan veranderen, vooropgesteld dat ze meerwaarde hebben in die zin dat ze ziekenhuisbezoek vervangen. Dat vraagt om goede afspraken tussen arts en patiënt en actieve betrokkenheid van de zorgverzekeraars. Het is logisch dat die laatste eerst zeggen: “Laat maar eens zien dat het werkt”.

Scepsis

Ook onder beroepsgenoten bestaat soms nog scepsis. De zorg is een defensieve tak en dit gaat veel impact krijgen. Maar met die scepsis is niets mis, want e-health-toepassingen zijn geen wondermiddel. We moeten kritisch blijven. Wetenschappelijk onderzoek is daarbij essentieel, zo zijn zorgverleners gewend om innovaties te beoordelen. Bij wetenschappelijk onderzoek moeten we goed voor ogen hebben wat het doel is, te weten verbetering van zorg, reductie van kosten, of verbetering van tevredenheid patiënten en/of zorgverleners. Als het doel namelijk niet helder is, gaan wetenschappelijke studies verkeerd en worden er onjuiste claims gemaakt.”

 

“Veel mogelijkheden voor zorg thuis” 
Jolanda Sinha-Rasser, Senior Marcom and Content Manager Philips CTO

“De pandemie heeft de digitalisering van de gezondheidszorg geaccelereerd. De noodzaak om de zorg te ontlasten, minder direct contact tussen patiënt en zorgverlener te faciliteren, was evident. In het ziekenhuis als het moet, thuiszorg als het kan.

Maar dit gaat niet alleen over het verplaatsen van zorgverlening uit het ziekenhuis. Het gaat erom te erkennen dat onze gezondheid grotendeels wordt bepaald door wat er vóór en na dokters- of ziekenhuisbezoeken gebeurt. Digitale gezondheidstechnologie op afstand kan een meer holistische, longitudinale en uiteindelijk effectieve benadering van het behandelen van gezondheids- en gezondheidsproblemen bevorderen. Een benadering waarbij het voortdurende beheer van chronische aandoeningen en preventieve gezondheidsstrategieën evenzeer een prioriteit zijn als het verlenen van zorg aan ernstig zieken.

 Tijdens de COVID-19-crisis hebben we gezien hoe screening en monitoring op afstand van vermoedelijke Coronavirus-patiënten kan helpen om de capaciteit van de kritische zorg te vrijwaren en onnodige bezoeken aan huisartsen en ziekenhuizen te voorkomen. 

Gezondheidsmonitoring op afstand thuis kan even waardevol zijn nadat patiënten zorg hebben ontvangen in een ziekenhuis. Na ontslag uit het ziekenhuis zijn patiënten doorgaans losgekoppeld van het toezicht op de gezondheidszorg – wat bijdraagt ​​aan mogelijk vermijdbare ziekenhuisopnames die leed bij patiënten veroorzaken en alleen al in de VS meer dan $ 17 miljard kosten

Chronisch zieken

Een andere groep die baat heeft bij medische technologie thuis, zijn mensen met chronische ziekten. Ongeveer een op de drie mensen wereldwijd lijdt aan meerdere chronische aandoeningen, zoals diabetes, hypertensie, hartfalen of COPD. Deze ziekten kunnen niet alleen de kwaliteit van leven van de getroffenen ernstig schaden, ze vormen ook een zware belasting voor onze gezondheidsstelsels.

Thuisgebaseerde medische technologie kan helpen die kosten te beperken en de kwaliteit van leven te verbeteren – door relevante gezondheidsgegevens bij te houden, deze te integreren met andere gegevensbronnen, zoals elektronische medische dossiers, en de gecombineerde gegevens te vertalen naar bruikbare inzichten.

Leefstijl

Dit kan patiënten aanmoedigen om een ​​actieve rol te spelen bij het beheersen van hun ziekte, terwijl zorgprofessionals hen meer gericht kunnen ondersteunen. Bij Philips hebben we bijvoorbeeld een cloudgebaseerd platform ontwikkeld waarmee thuiszorgaanbieders en artsen op afstand patiënten met chronische slaapapneu kunnen monitoren en prioriteit kunnen geven aan degenen die interventie of een verandering in zorg nodig hebben.

Een concreet voorbeeld van acute patientenzorg vanuit huis is de Philips healthdot, een draagbare draadloze sensor die de vitale signalen van de patient meet en real-time doorstuurt naar de behandelaars. Zo kunnen patienten eerder naar huis en toch in die eerste kritische dagen op afstand gemonitord worden. De sensor maakt via de cloud contact met de data-platformen in het ziekenhuis, zoals Philips Engage. Deze nieuwe draagbare sensor is ontwikkeld om in combinatie met de dataplatformen de transitie van zorg in het ziekenhuis naar de thuissituatie mogelijk te maken. Als eerste ziekenhuis in Nederland zet de Antonius Zorggroep in Sneek de Healthdot sensor samen met Philips Engage in voor de thuismonitoring van COVID-19 patiënten.

Zorg thuis

Uiteindelijk zal het huis als zorgplaats er een zijn waarin IoT-apparaten en sensoren, gecombineerd met kunstmatige intelligentie en spraak- of video-interfaces, naadloos en onopvallend worden geïntegreerd om de gezondheid en het welzijn van mensen te ondersteunen. Allemaal gekoppeld aan interoperabele digitale platforms die patiënten, zorgverleners en betalers met elkaar verbinden. Met strikte privacy- en beveiligingsmaatregelen.

Op veel momenten tijdens die reis zal persoonlijke zorg onmisbaar blijven – of het nu gaat om een ​​bezoek van een verzorger of een reis naar het ziekenhuis of de dokterspraktijk. Maar het zal geruststellend zijn om te weten dat professionele zorgverleners aan het eind van de dag, wanneer we ons terugtrekken in onze kleine privéwereld, misschien nooit ver weg zijn – ons bewaken of ondersteunen als en wanneer we ze nodig hebben, zelfs in het comfort van onze eigen huis.” 

” De toekomst van e-health is preventie”
Julian Martijn Jagtenberg, Somnox.nl 


“E-health is steeds prominenter aanwezig in onze samenleving. Zowel preventief om gezondheid te behouden/bewaken als dat het er is om te genezen. Apps als headspace, calm en meditation moments die geleide meditaties verschaffen zijn populairder dan ooit .

Ook video-cursussen over gezonde voeding, slapen en of bewegen worden meer gebruikt. Zeker nu we meer thuis zitten zie je dat de zoek en download volumes omhoog schieten voor gezondheid gerelateerde applicaties en websites. Ik denk dat we overigens nog maar beperkt ontwikkeld zijn binnen de mogelijkheden van e-health. Nu is het vaak nog niet intelligent. Het tipping point waarbij data van wearables kan worden ingezet voor pro-actief leefstijl advies dat is wanneer de waarde echt gaat komen.

Coaching

In de toekomst van e-health zal data een belangrijke rol spelen. Waar data vaak nu niet verder komt dan monitoring of diagnose zal er de stap worden gemaakt naar de interpretatie van data om te gebruiken voor AI-gedreven coaching en leefstijl adviezen.  Denk aan dat je Apple Watch je hartkwalen kan voorspellen en de ambulance alvast stuurt voordat je een hartaanval krijgt.  Daarnaast zul je zien dat wearables steeds meer verwerkt worden in allerdaagse attributen. Geen hoofdbanden of armbanden maar bijv sensoren in je kleren of je ondergoed. Zo krijg je een 24/7 dataset van de vitale parameters die vervolgens in cloud kunnen worden geplaatst en vertaald naar een ‘digital twin’ een kopie van de datasets van je hartslag en ademhaling etc. 

Zodra we de feedback loop kunnen closen, van meten naar weten naar handelen dan ontstaat er een waanzinnige e-health oplossing die niet alleen geneest – maar nog belangrijker – voorkomt. De toekomst van e-health is preventie.”

Human-in-the-loop blijft belangrijk”
Esther de Vries, Coördinator Data Science Jeroen Bosch Ziekenhuis en Bijzonder Hoogleraar bij Tranzo, Tilburg University

“E-health is wat mij betreft een zeer brede term waar iedereen zich wat anders bij voorstelt. Dat kan gaan van de smartwatch die een ECG naar de cardioloog doorstuurt, via een zorgrobot in de psychogeriatrische afdeling naar een algoritme wat moeilijk te onderscheiden botbreuken beter herkent in een foto dan de radioloog.

Ikzelf houd mij juist bezig met toepassingen die niet zo ‘spectaculair’ overkomen maar denk ik wel belangrijk zijn en ook veel mogelijkheden bieden voor de toekomst, namelijk het gebruik van routine zorgdata voor het personaliseren van de zorg. Dus, het beter afstemmen van zorg op de behoeften en wensen van de patiënt. 

Denk aan algoritmes die de kans dat een oudere verhoogd kwetsbaar is voorspellen, of de kans dat iemand een ongewenste niet veel voorkomende bijwerking op een veelbelovend medicijn ontwikkeld. En dat toegepast in de dagelijkse zorgpraktijk. Daarvoor is nog een lange weg te gaan, maar ik denk wel dat dit uiteindelijk veel kan gaan bijdragen. 

Wat wel belangrijk is, is dat we altijd een ‘human-in-the-loop’ constructie kiezen bij het gebruiken van resultaten van algoritmes. Is het algoritme wel gemaakt voor deze context, voor deze specifieke patiënt? Past de uitkomst wel bij hem of haar? Dat is niet alleen iets voor de zorgprofessional om over na te denken en over te beslissen, maar vooral iets wat de patiënt zelf aangaat, en waar hij of zij dus in gezamenlijkheid over mee moet denken en beslissen.” 

Meer interactie

Terugkijkend op alle interviews: digitale gezondheid stelt zorgaanbieders in staat om rechtstreeks met hun patiënten in contact te komen, ongeacht de werkelijke locatie. Sensoren, trackers, technologieën voor patiëntbewaking op afstand en andere elementen van digitale gezondheidszorg zorgen ervoor dat het point-of-care de patiënt zelf wordt, verkleint de afstand tussen de patiënt en de zorgverlener en biedt tegelijkertijd mogelijkheden voor hoe, wanneer en waar deze interacties plaatsvinden.

De sleutel tot een blijvende digitale transformatie voor 2021 is voortbouwen op de lessen die tijdens de pandemie zijn geleerd, vertrouwen te creëren bij de burgers en ervoor te zorgen dat de samenwerking tussen verschillende zorgteams kan groeien. Vanaf hier kan nieuwe technologie met succes worden geïmplementeerd, wat resulteert in, uiteindelijk, een gelukkiger patiënt.

Over de auteur: Erdinç Saçan is Docent & Practor bij Fontys Hogeschool ICT en ROC Tilburg 

Op de hoogte blijven van het laatste nieuws binnen je vakgebied? Volg Emerce dan ook op social: LinkedInTwitter en Facebook.

Deel dit bericht

4 Reacties

pauline

Interessant artikel! Wel vraag ik me af hoe het met de data opslag en privacy zit. Ik lees dat het prioriteit is, maar nog niet hoe het wordt gewaarborgd. Interessant voor een volgend artikel?

Tristan van Triest

Mooi artikel Erdinç! Ik denk zelf dat de pandemie het process erg heeft versneld, echter moet er ook wel goed op de veiligheid van de persoonsgegevens gelet worden.

Thomas

Zoals altijd een mooi artikel met belichting vanuit alle kanten, genot om te lezen!

René Kock - everywhereIM

Heel sterk artikel! Dank!

Plaats een reactie

Uw e-mailadres wordt niet op de site getoond