Nederland in digitale recessie?

Europa en meer in het algemeen Nederland lijden aan een digitale crisis. Menen schrijvers van de Harvard Business Review op basis van de Digital Evolution Index van Fletcher School aan Tufts University. Maar hoe komen ze aan die conclusie?

Ruim vijftig landen werden door de onderzoekers onder de loep gelegd, en slechts drie – Estland, Zwitserland en Ierland – verdienen de kwalificatie ‘excellent’. Nederland kwam als slechtste scoorder uit de bus. Ons land valt, samen met Finland, Frankrijk en België, in de categorie Stall Out. Het zijn landen die ooit voorop liepen, maar nu achterop dreigen te raken.

Dat vooral Amerikanen tot deze zwartgallige conclusie komen is niet helemaal verwonderlijk. Veel van hun bevindingen komen ook niet uit de lucht vallen.

Grote landen als Duitsland, Engeland en Frankrijk, en niet te vergeten Scandinavië, hebben bijvoorbeeld een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van de mobiele telefonie, wat hen jarenlang een voorsprong gaf. Maar iedereen weet hoe het daarmee is afgelopen. Microsoft moest Nokia te hulp schieten en Ericsson zag uiteindelijk niets meer in de samenwerking met Sony, waardoor er geen Europese mobieltjesmaker van enige importantie is overgebleven. De markt voor mobiele telefonie heeft zich verplaatst naar Azië als het om toestellen gaat, en naar de VS als het om software gaat.

De onderzoekers rekenen het Europa vooral zwaar aan dat ze te weinig werk maken van harmonisatie. Slechts vijftien procent van de Europeanen koopt bij een andere lidstaat en dat is er de laatste jaren niet op vooruit gegaan. Een dezer dagen luidde Detailhandel Nederland nog de noodklok. Twintig procent van de Nederlandse winkeliers wil graag groeien over de grens, door fysieke winkels of webshops te openen. Het merendeel doet dit vooralsnog niet omdat ze sterk geremd wordt door grote verschillen in regels.

De vraag is overigens wel of consumenten het kopen in het buitenland belangrijk vinden. Ongeveer elk product is immers in Nederland te koop bij aanbieders die gewoon hun eigen taal spreken. Daarnaast is het nu eenmaal een feit dat Europa geen Verenigde Staten is. Politieke en economische harmonisatie gaat nog jaren duren. Wat niet wegneemt dat veel regelgeving snel moet worden aangepast.

De toegang tot kapitaal blijft ook een punt van zorg. Europa geeft twee procent van zijn bruto binnenlands product uit aan R&D. Ongeveer vergelijkbaar met China, maar ongunstig vergeleken met de VS (2,8 procent). Met name de private sector loopt achter.

Het aantal unicorns, startende bedrijven met een geschatte beurswaarde van 1 miljard, is ook al niet indrukwekkend. Nog geen 8 procent. In de VS is dat 67 procent. Ook dat komt grotendeels door gebrek aan investeringen. IPO’s in Europa zijn lastig.

De visie van de onderzoekers lijkt ook mede beïnvloed door recente antutrustmaatregelen van Europa die in de ogen van Amerikanen innovatie in de weg zitten. Het voorstel om Google op te splitsen is een goed voorbeeld. Monopolies helpen de markt echter niet vooruit, niet in Europa en niet in de VS. Daarnaast zijn het de Europese consumenten zelf die zich in toenemende zorgen maken over de privacy. De houding van Facebook ten opzichte van Europese  privacyklachten is een voorbeeld van hoe het niet moet.

De vraag is of onderzoekers wel zo’n compleet beeld hebben van de activiteiten per land. De samenstellers roemen bijvoorbeeld de universiteiten van Twente, Groningen en Leiden vanwege startup ecosystemen, maar het lijkt een willekeurige greep. Er zijn meer Nederlandse startup initiatieven dan ooit, neemt Startup Bootcamp en Rockstart, aan het initiatief Startup Delta onder leiding van Neelie Kroes. Het ecosysteem van Eindhoven is uniek in Europa.

Amsterdam eindigde onlangs na Londen tweede op de European Digital City Index, die een doorsnede biedt van het digitale ondernemerschap in heel Europa. Ook bij deze index werd gekeken naar onder meer de toegang tot krediet, het bedrijvenklimaat, steun van ervaren ondernemers, de goede vaardigheden onder personeel en de digitale omgeving.

Stellen dat Nederland sinds 2008 achteruit kachelt lijkt dan ook voorbarig. Nederland ontwikkelt zich langzaam als kraamkamer van nieuwe ideeën, de uitdaging zit hem in de vervolgstappen die bedrijven moeten maken om verder te komen. Daarvoor is kapitaal nodig dat hier niet altijd beschikbaar is. Daardoor blijft een luchtbrug naar Silicon Valley, waar die middelen wel zijn, voorlopig noodzakelijk. En die brug is nu nog veel te wankel.

Nederland is goed is de exploitatie van televisieformules, die plaatselijk worden ontwikkeld, doch internationaal worden verkocht, omdat ze anders niet zijn te financieren. Zo’n model zou ook kunnen werken voor Nederlandse techinnovaties. De eerste stappen zijn gezet.