Mag je nu wel gebruik maken van data van anderen?

Krijgt De Telegraaf een schadevergoeding van de Staat wegens onrechtmatige wetgeving? Daar lijkt het op, gelet op een recente uitspraak van de Hoge Raad. Het had iedereen kunnen overkomen aangezien bij online business niet zelden gebruik wordt gemaakt van databanken van anderen. De uitspraak van de Hoge Raad toont aan dat volhardendheid kan lonen.

Archaïsch: monopolie op tv-programmagegevens en dienstregelingen

Wat was het geval? De ouderen zullen het zich wellicht nog herinneren. TMG (uitgever van De Telegraaf) publiceerde dagelijks in De Telegraaf een overzicht van televisieprogramma’s op de publieke en commerciële zenders. Daar had ze toestemming voor van die omroepen. De Telegraaf wilde echter méér: een weekoverzicht. Dat zou voor De Telegraaf een leuke inkomstenbron zijn. Iets anders was ook waar: dan zou de tv-gids niet meer verkocht worden en zouden omroepen dus leden kwijtraken. Dus De Telegraaf kreeg geen toestemming van de omroepen. En die toestemming was nodig volgens de Auteurswet: in die tijd werden ook “onpersoonlijke geschriften” beschermd, zelfs de telefoongids en dienstregelingen.

De NS had dus het monopolie op het meedelen wanneer de trein reed, iets dat we ons nu met 9292ov.nl en Google Maps niet meer kunnen voorstellen. In de Mediawet stond nog een “extra bescherming” voor omroepen, namelijk dat degene die programmagegevens publiceerde, moest bewijzen dat hij die niet had ontleend aan de gegevens van de omroep. De omroepen wisten dus met die wetgeving in de hand steeds de plannen van De Telegraaf te dwarsbomen.

Databankrichtlijn

De EU gooide echter roet in het eten door de Databankrichtlijn 1996. Alle Europese landen waren verplicht die in uiterlijk in 1998 in hun eigen wetboek te “verwerken”. In Nederland is dit gebeurd in 1999 door middel van de Databankenwet.

Verschillende soorten databanken

De Databankenrichtlijn 1996 zegt dat databanken waar substantieel in is geinvesteerd zijn beschermd als “sui generis” (hetgeen zoiets wil zeggen als “met een eigen aard”), en verder dat een databank ook auteursrechtelijk beschermd kan zijn. Ofwel: als er geen auteursrecht op zit en er is niet substantieel in geïnvesteerd, dan is de databank niet beschermd en mag je er dus uit plukken. Meer info over de verschillende soorten databanken hier.

Sinds 1998 heeft De Telegraaf tegen verschillende omroepen geprocedeerd, want er was immers die Databankenrichtlijn. De Telegraaf kreeg echter steeds ongelijk. De Nederlandse Staat had de wetgeving zo in elkaar gestoken, dat de onbeschermde categorie onder de Auteurswet viel.

Lichtpuntje voor De Telegraaf

In 2012 kwam er een lichtpuntje voor De Telegraaf: in een zaak voor sportwedstrijdschema’s zei het Europese hof, dat gaat over de uitleg van de richtlijn, dat een databank alleen auteursrechtelijk beschermd kan zijn als die aan de gebruikelijke criteria voor auteursrecht voldoet (namelijk dat je creatief bezig moet zijn geweest). In datzelfde jaar stelt De Telegraaf de Staat aansprakelijk. De Staat geeft niet thuis.

PR Aviation/Ryanair

In 2014 kreeg de Hoge Raad voor het eerst de gelegenheid na die Europese Hof-uitspraak, om iets “te vinden” van de Nederlandse “onpersoonlijke geschriftenbescherming”. Het ging in die zaak over PR Aviation die vluchtgegevens scoorde in de database van Ryanair (al wat moderner en meer in uw richting dan een papieren krant). De Hoge Raad zei dat die Europese uitspraak betekende dat de manier waarop Nederland de richtlijn had verwerkt in de wetgeving, gewoon fout was geweest. In 2014 heeft de Nederlandse overheid dus snel die “telefoonboekbescherming” uit de Auteurswet geschrapt. Terzijde: naar aanleiding van de Ryanairkwestie hebben wij kortgeleden nog een dringende tip geschreven die voor alle marketeers, webdesigners/webdevelopers en website-eigenaren van belang kan zijn, die tip leest u hier.

Gerechtshof Den Haag: verjaard!

Goed, telefoonboekbescherming geschrapt. Je zou denken: kassa voor De Telegraaf. Maar nee, in 2016 deed het hof in Den Haag uitspraak: helaas Telegraaf, vordering verjaard! Die foute wet dateerde namelijk van eind jaren ‘90 en de aansprakelijkheidsstelling uit 2012, terwijl na vijf jaar de verjaring eindigt (hoofdregel, ik maak het niet te ingewikkeld). Nee, zei de Hoge Raad, je moet niet alleen kijken naar fout handelen, maar ook naar fout nalaten. Elke dag dat de richtlijn niet juist is verwerkt in de Nederlandse wet is een nieuwe “onrechtmatige daad” (juridisch voor  “hoort niet”). De periode 2007-2012 was dus in elk geval nog niet verjaard.

Toch kassa voor De Telegraaf, maar hoeveel?

Dan is natuurlijk de vraag: hoeveel gaat De Telegraaf vangen? De Hoge Raad heeft de kwestie nu neergelegd bij het gerechtshof Amsterdam. De hoogte van de schadevergoeding zal waarschijnlijk afhangen van de vraag hoeveel kranten er meer zouden zijn verkocht vanaf 2007 als er elke week vanaf eind jaren ‘90 een “gratis tv-gids” bij had gezeten.

Wat leren we hier nou uit? Dat Europese regels vaak ondoorgrondelijk zijn, dat rechters en overheden daar dus mee blunderen en dat u daarvan vaak de zure vruchten mag plukken. En dus dat – als de belangen maar groot genoeg zijn – het kan lonen om nooit op te geven. Op basis van die “telefoonboekbescherming” denken overigens nog steeds veel mensen – ook na de wetswijziging – “ik heb het gemaakt, is toch van mij?”. Het was immers altijd zo, dus waarom zou dat nu ineens anders zijn? Die gedachte zie je ook terug in de gretigheid waarin fotografen en stockfotosites zich nog steeds op nietsvermoedende webwinkels en webdesigners werpen wegens het kopiëren van foto’s waar geen auteursrecht op rust, zoals deze foto.