De vierde industriële revolutie: dataskills maken het verschil

Robots, AI, big data, kwantumcomputers, IoT, grootschalige 3D-printing: de vierde industriële revolutie schudt net als zijn drie voorgangers de wereld flink op. Met alle perspectieven en bezwaren van dien. Is het erg als de datageletterdheid zich onvoldoende ontwikkelt?

Tijdens het World Economic Forum, eind januari in Davos, was Globalization 4.0 het centrale onderwerp. Want dat de vierde industriële revolutie wereldwijd de economische machtsverhoudingen zal veranderen, lijkt duidelijk. Maar ook op de werkvloer en in de huiskamers zal de impact voelbaar zijn. In de aanloop naar de economische top in Davos, publiceerde het World Economic Forum het rapport The Future of Jobs. Dat schetst de grootschalige disruptie op de arbeidsmarkt. In alle sectoren zullen er banen verdwijnen vanwege slimme automatisering en robots, maar zullen er ook nieuwe functies komen, en dan met name de zogeheten technology-augmented functies. Banen waarin data en automatisering de creatieve en analytische vaardigheden en beslissingen van de mens zullen versterken.

De ontwikkeling van data literacy

De ‘winnaars’ in deze nieuwe industriële generatie zijn degenen die de dataskills hebben. Dan gaat het niet zozeer om de data-analisten en datawetenschappers, maar vooral om de economieën en organisaties waar individuen beschikken over voldoende vaardigheden om de inzichten uit data en machines te halen en de juiste vragen te stellen. Toch blijft de ontwikkeling van die individuele vaardigheden – ook wel de datageletterdheid of data literacy genoemd – achter bij het tempo waarin de arbeidsmarkt verandert. Nog minder dan een kwart van de werknemers wereldwijd vindt zichzelf voldoende vaardig om data te lezen, interpreteren, gebruiken en ter discussie te stellen, aldus de Data Literacy Index.

Is het erg als de datageletterdheid zich onvoldoende ontwikkelt? Uit onderzoek blijkt dat organisaties met een grotere mate van data literacy 3-5 procent meer waard zijn dan de achterblijvers. De organisaties die deelnamen aan het onderzoek voor de Data Literacy Index (pdf), zagen de bedrijfswaarde toenemen met gemiddeld 320-534 miljoen dollar. En kijk je naar de wereldwijde ontwikkelingen, dan lijkt Azië zich in de beste positie te bevinden om te profiteren van de schuivende economische machtsposities. In India zijn beslissers het meest overtuigd van hun dataskills (46%). De nummer twee, de VS, volgt op geruime afstand met slechts 33 procent datavaardige bestuurders. In India, China en Singapore zijn bovendien de percentages werknemers die bereid zijn te investeren in het verbeteren van hun dataskills het hoogst, respectievelijk 95, 93 en 82 procent. Daar steken bijvoorbeeld het VK en Frankrijk mager bij af, met een aandeel van 65 procent en 63 procent dat bereid is te investeren in datavaardigheden.

Blijven we bij de economische koplopers behoren?

Voor Europa (en Nederland) ligt er dus nog een flinke opdracht om ook bij de vierde industriële revolutie tot de economische koplopers te gaan behoren. De kern van die uitdaging zit niet zozeer in de ontwikkeling en productie van geavanceerde technologieën, maar in het faciliteren van individuen om data te begrijpen en gebruiken. Voor landen en organisaties wereldwijd is het dus zaak om de drempels weg te nemen in het gebruik van data en technologieën die de manier waarop we werken versterken. Er zijn grofweg drie gebieden waarop we gas moeten geven.

1. Trainen en opleiden – Investeren in de vaardigheden van bestaande en toekomstige medewerkers zodat die goed toegerust en zelfverzekerd met data kunnen werken; dat is cruciaal voor het succes van de individuele werknemers, de werkgevers en de nationale economie als geheel. Uit het WEF-rapport The Future of Jobs blijkt evenwel dat de investering in opleidingen vooral gefocust zijn op de toch al hoogopgeleide medewerkers. Wil je echt het verschil gaan maken, dan zullen overheid, opleiders en bedrijven zich juist moeten richten op de grote groep individuen die nog niet geschoold zijn. Denk niet dat het met de nieuwe generatie automatisch wel goed komt. Uit het Data Literacy Report komt ook naar voren dat van de 16-21-jarigen slecht 21 procent datageletterd is.

2. Begrijp hoe belangrijk data is voor de businesscase – Voor zowel publieke als private organisaties is het belangrijk dat bestuurders snappen welke kansen het gebruik van data in de vierde industriële revolutie biedt. Ze moeten dat niet alleen snappen, maar vervolgens ook in actie komen. Alle bestuurders en leiders hebben de opkomst van data gezien en beseffen wel dat data belangrijk is voor elke beslissing. Toch blijkt uit het Data Literacy Report dat maar acht procent van de organisaties in de afgelopen vijf jaar grote veranderingen heeft doorgevoerd in de manier waarop data wordt toegepast.

3. Maak data toegankelijk – Dataskills zijn belangrijk in publieke en private organisaties, maar je hebt er niets aan als data niet beschikbaar is en er geen toepassingen zijn om de inzichten eruit te halen voor beslissingen. Een goed voorbeeld is de Londense deelgemeente Camden. Die heeft diverse datasets beschikbaar gemaakt, in een Burger Index voor de verschillende diensten, en biedt Open Data Challenges workshops waar lokale applicatieontwikkelaars apps kunnen bouwen op basis van die datasets om de burgers beter te informeren.

Het World Economic Forum blijft voor velen een ver-van-mijn-bed-show, zelfs voor een aantal wereldleiders. Toch moet de boodschap voor iedereen duidelijk zijn: de vierde industriële revolutie zet bestaande verhoudingen op zijn kop. De enorme snelheid waarmee nieuwe technologieën en ‘hybride’ werkprocessen de wereld veroveren, laat zien dat er geen tijd te verliezen is om kansen en bedreigingen aan te pakken. Dat is een opdracht voor elk land en elke organisatie en heeft invloed op elke werkvloer en elk huishouden.