-

Metaverse: Hype of echt een blijvende ontwikkeling?

Het metaverse: is het alleen het laatste buzzword of is het echt iets nieuws dat de toekomst ingrijpend gaat veranderen? Een blik op de pers, de kenmerken van het metaverse en inzichten en vooruitzichten uit vragen aan experts.

Technologische ontwikkelingen gaan erg snel. Je kunt fulltime bezig zijn met het volgen van nieuwe snufjes, start-ups, technische ontwikkelingen, uitvindingen, verbeteringen, tools en apps… en dan nog heb je te weinig tijd.

Benedict Evans heeft het prachtig omschreven: “keer op keer vraagt de tech-industrie zich af ‘wat is de volgende cyclus?’. Er is altijd een jacht naar een nieuwe beweging of een nieuw woord, een manier om een reeks schijnbaar niet met elkaar verband houdende tendensen te beschrijven en ze te conceptualiseren en te bundelen in één enkel verhaal”. Dat is precies wat ik ook voel.
Er werd een tijdje veel gesproken over blockchain en crypto, en nu lees en zie je nog veel omtrent kunstmatige intelligentie en recentelijk ook vaker de term metaverse. Is dit een nieuw term? Waarom is het nu ineens zo vaak in het nieuws en wat kun je er eigenlijk allemaal mee? En wanneer gaan we het weer hebben over quantum computing?

Het metaverse in de pers

Ook in Nederland is er veel meer aandacht voor het metaverse. In augustus kopte het Parool: “Facebook gaat metaverse! Eh, wat is dat?”. In het NRC Handelsblad twee artikelen achter elkaar. Eerst: “Silicon Valley in de ban van een nieuwe visie op de digitale…”, en daarna: “Het nieuwe internet laat je rondvliegen op je bedrijfsprofiel”, meteen gevolgd door de Telegraaf

Een snelle zoektocht op Google toont aan dat iedereen – van WIRED en The Economist tot TIME Magazine, InvestorPlace.com en Verizon’s “News Center” – verhalen heeft gepubliceerd met de strekking “The metaverse is coming”, wat een idee geeft van wie er belang heeft bij de komst ervan, zo vat VICE het samen. De BBC schrijft dat het metaverse een concept is dat door techbedrijven, marketeers en analisten wordt gezien als the next big thing. Het trekt de aandacht – en geld – van enkele van de grootste namen uit de technologiesector, zoals Mark Zuckerberg van Facebook en Tim Sweeney van Epic Games.

Verschillende branches

Waarom games? In veel voorbeelden worden Fortnite en Rolblox (met meer dan 120 miljoen gebruikers) erbij gehaald. “Gaming kan worden gezien als de zijwieltjes voor het metaverse – de manieren waarop we communiceren binnen, navigeren door en denken over virtuele ruimten zijn allemaal gebaseerd op mechanismen en systemen die hun oorsprong vinden in gaming”, zo schreef Jonathan Stringfield. Ik ervoer het zelf. Mijn zoon van 12 heeft ongeveer 20 minuten besteed aan het maken van een eigen Avatar in FIFA22. “Het is echt leuk”, zei hij, “hiermee kan ik een carrière starten binnen FIFA22”.

Niet alleen in de game-wereld maar ook bijvoorbeeld veilinghuis Sothebys is bezig met de metaverse. In hun eigen woorden: “een meeslepende bestemming voor verzamelaars van digitale kunst, die een gecureerde selectie van NFT’s aanbiedt. Sotheby’s Metaverse is een thuis voor deze nieuwe kunstbeweging die gebouwd is op de fundamenten van crypto en NFT’s”.

Kenmerken

In 2020 werden in een essay van durfkapitalist Matthew Ball de belangrijkste kenmerken van een metaverse vastgesteld:

  • Het moet de fysieke en virtuele werelden overspannen
  • Een volwaardige economie bevatten
  • Een “ongekende interoperabiliteit” bieden
  • Op een gedecentraliseerde manier werken

Techrepublic legt het als volgt uit: “Het metaverse is een visie voor een nieuwe plaats waar interactie mogelijk is met andere mensen en bots om spelletjes te spelen, zaken te doen, te socialiseren en te winkelen. Dat is het metaverse van de toekomst. Op dit moment is het metaverse een allegaartje van hardware, software en ongerelateerde ervaringen. Je hebt waarschijnlijk wel eens een stukje van het metaverse gezien in een standalone vorm, als een game of misschien een training. Er is geen bindweefsel om al deze componenten samen te brengen – nog niet”. Fortune schrijft: “Het ontbrekende stukje van de puzzel is het samenvoegen van alle bouwstenen die door duizenden concurrerende bedrijven en makers worden gebruikt. Bereik dat, en je hebt je metaverse”.

Dus alle technieken zijn er nu al. Denk aan virtual reality en augmented reality die bij elkaar komen en waar, zonder afhankelijk te zijn van hardware of software, de werkelijke en de virtuele wereld kunnen samensmelten. Een beetje als in de film Who Framed Roger Rabbit? (de film uit 1988 die live action en animatie combineerde).

Hoe ik me het metaverse voorstel? Ik heb een bril op – veel en veel beter, sneller en gebruiksvriendelijker dan Google Glass – of misschien wel een lens waarmee ik alles in de echte wereld virtueel kan benaderen, onderzoeken, uitbreiden, verdiepen, leuker maken… Is dit beeld correct? Eerder dit jaar schreef S.A. Applin samen met Catherine Flick van de De Montfort University in het Verenigd Koninkrijk een artikel over de ethische aspecten dat werd gepubliceerd in het Journal of Responsible Technology van mei 2021. Zij betoogden dat de ongebreidelde inzet van ‘slimme brillen’ ernstige onvoorziene vragen oproept over de toekomst van de openbare sociale interactie. Dat is op zich al een belangrijke discussie.

Zoals vaker heb ik weer een aantal experts benaderd om mijn vragen te beantwoorden.

Tim Deynen
Head of Labs van Greenhouse

“Is het weer een buzzword? Oude wijn in nieuwe zakken.. of gaan we echt iets nieuws meemaken met VR/ AR?. Ik ben van mening dat het beide is. Want eigenlijk zitten we al langer in metaverses. We gamen al jaren in omgevingen als Fortnite. Of zelfs al eerder in andere multiplayer RPG’s als Warcraft of League of Legends. Maar deze werelden zijn nu groter en realistischer. En we besteden tegenwoordig ook met een bredere doelgroep nog meer tijd in deze virtuele game-werelden. Ook zijn games meer geïntegreerd in ons dagelijks leven. League of Legends is een goed voorbeeld. Zij slaan bijvoorbeeld de brug naar andere vormen van entertainment, zoals muziek. Een mooi voorbeeld is de K-pop girl band K/DA, die bestaat uit virtuele karakters uit League of Legends. Zij krijgen stadia vol met fans.

Verder creëren we een mooiere versie van onszelf op Instagram. We schieten de best mogelijke foto’s die we met filters delen met onze digitale vrienden. En die ‘werkelijkheid’ verrijken we ook nog eens met virtuele AR-filters. We besteden onze levens steeds meer online. Daardoor is het ook moeilijker om echt van nep te onderscheiden. Maar het maakt ons ook minder uit of iets echt is of nep. Door corona besteedden we dagelijks soms uren in Microsoft Teams.

Een mooie quote vind ik: ‘The smartphone is no longer just a device that we use, it’s become the place where we live’. Dat zei Daniel Miller, professor of anthropology at University College London. Een andere versneller is de techniek. Enerzijds kunnen we ons vrijer bewegen in virtuele werelden dankzij bijvoorbeeld de Oculus Quest. En anderzijds wordt onze echte wereld steeds virtueler.

Kortom… er is een enorme verschuiving gaande van tijdsbesteding naar Metaverses. En waar consumenten hun tijd besteden, willen merken zichtbaar zijn. En waar merken zichtbaar in willen zijn, gaat veel geld om. Dus het feit dat er veel geld in om gaat, is ook weer een versneller.”

Concrete voorbeelden

Kun je ook concrete voorbeelden geven?

Deynen: “Nou en of! Metaverses bestaan. Of er één metaverse is? Nee, er zijn momenteel ontzettend veel metaverses. Gaat er één metaverse komen? Hahah… ik kan die toekomst lastig voorspellen. Wel wordt je online identiteit, of liever gezegd je avatar in metaverses, steeds belangrijker. Je kunt je avatar verrijken met skins. Ook merken spelen daar mooi op in. Zo is recentelijk een exclusieve collectie van Balenciaga gelanceerd voor in Fortnite. Verder zijn er webshops waar je digitale kleding kunt kopen en digitaal kunt dragen. En om ’t exclusiever te maken koop je dergelijke items als NFT, zodat jij aantoonbaar de exclusieve eigenaar van dat ene digitale item bent.

En om bij NFT’s te blijven… Er is een stroming gaande binnen digital waarbij alles gedecentraliseerd wordt. Omdat grootmachten als Facebook en Google (en ook Epic Games) zoveel data bezitten en gebruikers zich daar zorgen om maken, zie je meer initiatieven die zich hard maken voor decentralisatie. Een prachtig voorbeeld hiervan is Decentraland, een virtuele omgeving die publiekelijk bezit is en waar je digitale assets (variërend van land, gebouwen en wearables) kunt verhandelen.

Verder zijn er metaverses die weer een heel ander doel hebben. Voor dating zou je naar IMVU kunnen. En naast dat je in Fortnite soms optredens kunt volgen, gaat Sensorium Galaxy binnenkort gelanceerd worden. Grote artiesten als Armin van Buuren, David Guetta en Carl Cox hebben al aangegeven hier optredens te gaan geven.

En verder, los van welke metaverses er zijn, is het interessant om te zien waarom metaverses er zijn en wat er gedaan wordt. In het rapport van Wunderman Thompson staat hierover veel inspiratie. Op pagina 22 van dit rapport zie je wat eigenschappen van metaverses. Daarna gaan ze in op een aantal vormen (MetaLives, MetaSpaces, MetaBusiness en MetaSocieties).”

Jarno Duursma
Technologie-expert, publicist, trendwatcher

De Metaverse is vooral nog een concept, een idee. Daarna geef je een lijst van voorbeelden: Fortnite, Roblox… Die bestaan al lang. Is ‘metaverse’ niet gewoon een nieuw naam voor oude/bestaande technieken? Gaat het niet een flop worden als Second Life?

Duursma: “Gedeeltelijk heb je gelijk. De term bestaat natuurlijk al veel langer. Dat is waar. En second Life zat ook vol met belofte. Die belofte is niet waargemaakt. Maar dat betekent niet dat het nu weer zo zal gaan.

Let op: metaverse gaat over een netwerk van vele virtuele werelden die met elkaar zijn verbonden en waarbij er sprake is van interoperabiliteit tussen die verschillende werelden. Het is een volgende fase van het mobiele internet. Een belichaamd internet waar je sociale interactie hebt en als avatar kunt rondlopen. Voor werk, winkelen, sociale interactie, entertainment en alle andere zaken waar wij als mensen zo van houden. Second life is één wereld.”

Waarom is het moment nu beter dan in 2003?

Duursma: “Technologisch zijn er enorm veel verbeteringen. (glasvezel internet, 5G, VR-brillen, sterkere computers, kunstmatig intelligente software). Mensen zijn mentaal ook meer toe aan sociale interactie via internet. Collectief zijn we veel meer de waarde van digitale spullen gaan inzien (NFT’s, skins, collectibles).

Veel bedrijven, vooral ook de grote jongens, willen investeren in dit concept (Facebook, NVIDIA, Epic). Maar ook van de hoek van open technologie, open source, open standaarden, WEB3 wordt er hard gewerkt aan dit concept.

Metaverse gaat geen flop worden. Gaat er wellicht over anderhalf, twee jaar een moment komen waar in bedrijven, professionals, ontwerpers, programmeurs teleurgesteld afhaken omdat een aantal zaken niet zo makkelijk zijn als gedacht? Waarschijnlijk wel. Maar ook hier geldt: op dit moment worden er technologie, standaarden en een mindset gecreëerd voor het maken van het metaverse van de toekomst.”

Het wordt nu al omarmd door gelovers in blockchain en door cryptocurrency-fans… Is het een nieuwe term om meer investeringen binnen te halen?

“Dat zal zeker ergens het geval zijn. Nieuwe termen zorgen voor nieuwe interesse en ook nieuwe investeringen. Maar het is geen bubbel, het is geen fantasie-idee. Op de lange termijn gaat het metaverse er gewoon zijn. En natuurlijk moet je rekening houden met hype en een overvloed aan enthousiasme, maar tijdens zo’n periode worden de beste ideeën geboren en is er nu kapitaal, toewijding, momentum, expertise om nieuwe onderdelen van het toekomstige internet vorm te geven.”

Wat gaan we zien in de dagelijkse praktijk …denk aan onderwijs, gezondheid? Hoe zal mijn vader van 80 hier in aanraking mee komen? Of is het alleen weggelegd voor geeks?

“Natuurlijk is het niet alleen voor geeks. De bedoeling van Facebook, Microsoft en Epic is natuurlijk dat er een omgeving, een wereld wordt gebouwd waar iedereen iets uit kan halen. Werk, winkelen, entertainment, consumeren, sociale interactie, praktisch overleg etcetera. Mocht je vader nog een tijd leven – hopelijk wel! – dan gaat hij een wereld meemaken waarin er een driedimensionale omgeving bestaat om sociale interactie te hebben of entertainment te ondergaan. Het metaverse is voor iedereen, en gelukkig zijn er heel veel mensen die proberen om in deze volgende fase van het internet de fouten te herstellen die we nu met het oude internet hebben gemaakt: centralisatie, macht bij grote bedrijven, onttrekken van data, advertentie model, polarisatie als verdienmodel etcetera.”

Sander Veenhof
Prototypes and experimental solutions in AR

“Voor mijzelf is er al wel veel veranderd sinds ik het AR-domein indook in 2010. Aan de oppervlakte zijn het vooral dezelfde use cases die telkens weer herhaald worden, en dat zijn meestal de toepassingen die het meest duidelijk en aansprekend zijn. Maar dat betekent niet dat de ontwikkelingen beperkt zijn tot wat nu zichtbaar is. Er komen telkens toepassingen bij, die mogelijk zijn omdat de techniek steeds beter wordt. Wat voorheen een prototype was, kan nu echt.

En dan is er nog een stap nodig: wanneer gaan we het ook écht gebruiken? Pas wanneer er voor alle denkbare toepassingen een uitwerking is die perfect werkt, en die zich precies op het juiste moment aandient? Of al eerder? De Facebook-bril is een mooi voorbeeld. Dat bedrijf waagt zich nog niet aan echte AR, want dat is qua privacy en gebruikersfrustratie en echte toepassingsmogelijkheden nog een risicovol domein. Maar het is een rolling start van hun AR-strategie. Met de bril wennen we alvast wel aan een cloud-intelligentie die met ons meekijkt terwijl we ons gewone leven leiden. Je krijgt een soort pro-actieve Google Home mee op pad. Of een babysitter op je hoofd, zoals men ook wel zegt.

De grote tech bedrijven hebben grootse plannen met ons, want het wordt natuurlijk een heel lucratieve business als wij hen nóg meer inzicht gaan geven in alles om ons heen en in ons leven. Ik vind het fascinerend om daar alvast over na te denken. Maar dat nadenken doe ik vooral om goed voorbereid te zijn, ook met de hoop anderen te motiveren kritisch en creatief na te denken over wat komen gaat.

Het is mijn hoop dat de komst van de AR-brillen niet zo dramatisch gaat verlopen als de lancering van Google Glass. Voor mij als maker van AR zou het enorm helpen als meer mensen zo’n bril gaan dragen. De toepassingen met mobile AR en ‘bril-AR’ zijn best verschillend. Ik vind die laatste categorie het spannends. Rondlopen in een semidigitale programmeerbare omgeving, dat kan heel fraai worden. Of een nachtmerrie. Maar we hebben zelf in de hand hoe dat gaat verlopen. Afwachten totdat Silicon Valley het allemaal voor ons geregeld heeft, dat is een slecht plan.”

Gudule Martens
Chief Creative Officer, MaMa Producties BV

“Ik was niet verrast over de term ‘metaverse’. Die komt uit de bekendste cyberpunkroman: Snowcrash van Neal Stephenson. Dat is een van mijn lievelingsboeken. Je hebt grofweg twee schrijvers die dermate grote invloed hebben op de ontwikkelingen van VR/AR en XR dat elementen uit hun fictie overgenomen worden door developers: Neal Stephenson en William Gibson (Sprawl-trilogie). Zijn deze mannen dan zo voorspellend of worden nieuwe ontwikkelingen op hun voorspellingen gebaseerd? Allebei een beetje denk ik. Bij Star Trek zijn er ook wel wat elementen die zo werken, en schrijver Asimov heeft bijvoorbeeld enorme invloed op robotics gehad. Het zijn in ieder geval heel goede boeken die ook voor studenten interessant zijn.

The Magic Leap ging zo ver dat ze Neal Stephenson als hoofd Future aangenomen hadden.

Waar het op neer komt is een verdere verstrengeling van virtueel en analoog. Als ik dat vrij mag vertalen naar ‘uiteindelijk’ is dat een XR-bril die betaalbaar is voor de ‘massa’, dan snap je waar Facebook heen wil. Er is inderdaad een race aan de gang voor het produceren van een dergelijke bril. De hololens/Magic Leap voor dagelijks gebruik eigenlijk. Iedereen kijkt met argusogen naar de Chinezen.

Paradoxaal genoeg zijn het juist Facebook en Apple die het tegelijk ook tegenwerken door te eisen dat alle applicaties via hun platform op de brillen gezet worden. Ze willen toegang tot alle data.  Dit roept inmiddels enorm veel weerstand op bij onafhankelijke developers. Ik hoop dat dit gaat leiden tot grote druk op deze partijen om de platforms vrij te geven voor o.a.  kleine partijen.

Gaat het heel snel gebeuren? Moeilijk te voorspellen. De meeting rooms in VR die een voorloper zijn van dit soort ontwikkelingen kregen in no time een enorm slechte naam omdat vrouwen virtueel werden betast bijvoorbeeld. Daarnaast zie je dat developers nog heel erg in traditionele concepten blijven denken. Het is vergelijkbaar met de eerste auto’s die er nog uitzagen als koetsen, maar dan zonder paarden. Het duurde even voordat ze echt andere ontwerpen gingen maken. Waarmee ik maar wil zeggen dat er nog maar mondjesmaat gedacht wordt in metaverse-mogelijkheden door developers. Maar de mogelijkheden zijn mijns inziens enorm.”

Hoe nu verder?

Dankzij technologische mogelijkheden (snelheid, capaciteit, kostenreductie) kunnen we tijd-, plaats- maar vooral hardware/software-onafhankelijk de fysieke en virtuele wereld samenbrengen in een vloeiende stroom aan interactie en beelden. Bijna al je zintuigen worden aangeroerd. We gaan ons bewegen in gedeelde universums waar we elke persoonlijkheid kunnen aannemen. We moeten er in Nederland en Europa voor waken dat we niet weer achter lopen bij een bepaalde techniek/visie. Dat is ook meteen de boodschap van Richard van Tilborg van het bedrijf CoVince:

“Vele ontwikkelingen rondom de metaverse-gedachte vinden plaats vanuit partijen in Verenigde Staten, China etc. We hebben gezien wat voor impact partijen zoals Facebook, Apple en andere kunnen hebben op ons dagelijks denken en leven. In dit vroege stadium: is dit niet het moment om een leidende rol vanuit Europa/Nederland te vormen? Hoe zouden we dit kunnen doen? Meer de handen ineen slaan? We hebben een optimale infrastructuur en fantastische kenniseconomie, met supertalenten. Maar missen we misschien het durfkapitaal, en zijn we wellicht te nuchter om door te pakken?” Facebook zet nu een eerste stap richting Europa omtrent metaverse, al dan niet een publiciteitsactie.”

Ook het het FD bericht daarover: “Socialmediabedrijf Facebook zal de komende vijf jaar 10.000 hooggeschoolden werven in de Europese Unie. Zij gaan een ‘metaversum’ bouwen, een virtuele, gedeelde plek waar gebruikers elkaar kunnen ontmoeten via avatars”.

Ik zelf ben vooral benieuwd naar de toepassingen binnen bijvoorbeeld zorg en onderwijs. Willem Scheepers schreef: “Als je nu als particuliere of publieke onderwijsinstelling start met een ‘klaslokaal’ of ‘collegezaal’ in een metaversevorm, en je zoekt daarvoor een docent: ik meld me aan”.

Al een tijd volg ik Rutger van Zuidam – ik deed mee aan hackatons die door zijn bedrijf werden geïnitieerd – en omdat ze tijdens de coronalockdown fysiek geen hackaton konden organiseren hebben ze in een korte tijd een virtuele wereld gecreëerd die ik zelf nog het meeste vindt lijken op een metaversewereld. Momentum: de open source web3 metaverse stack voor samenwerking. Nu nog een ‘slimme bril’ en je bent klaar om een sprong te wagen in de metaverse.

Over de auteur: Erdinç Saçan is Docent & Practor bij Fontys Hogeschool ICT en ROC Tilburg en adviseur & marketeer.

Op de hoogte blijven van het laatste nieuws binnen je vakgebied? Volg Emerce dan ook op social: LinkedIn, Twitter en Facebook.

Deel dit bericht

Plaats een reactie

Uw e-mailadres wordt niet op de site getoond