Geen komkommertijd voor het onderwerp kunstmatige intelligentie

Over kunstmatige intelligentie verschijnt het ene na het andere bericht, zelfs nu de komkommertijd op zijn hoogtepunt is. Vooral de woorden van Tesla-CEO Elon Musk maakten indruk: “We moeten AI reguleren voordat het te laat is.” Mark Zuckerberg van Facebook noemde Musk vervolgens een doemdenker, die op zijn beurt Zuckerberg wegzette als iemand die van AI slechts weinig kaas had gegeten. We smulden ervan. Wat heeft de zomer ons tot nu toe nog meer gebracht op het gebied van AI, afgezien van tech giant-retoriek? 

Zuckerberg en Musk trokken de aloude retorische trukendoos open. Van inspelen op angst (Musk) en hoop (Zuckerberg), tot de goede oude persoonlijke aanval (“I’ve talked to Mark about this. His understanding of the subject is limited.”). Een selectie van de meest opvallende berichten over Artificial Intelligence verschenen in juli.

“More human than human: banking’s AI future is all in the voice”

Menselijker dan de mens? Als je de kop mag geloven is de singularity nabij. Het artikel zelf blijkt genuanceerder. Zo lezen we over mogelijkheden om klanten tegelijkertijd geautomatiseerd én gepersonaliseerd te bedienen. Denk aan financieel advies, afgestemd op je specifieke situatie, aan je gepresenteerd door een slimme virtuele assistent. Volgens de auteur wordt stembediening, zoals we dat bijvoorbeeld zien bij Siri en Amazon Alexa, de standaard die een menselijker contact met machines mogelijk maakt. Overigens heeft Brett King, CEO van challenger-bank Moven, niet al teveel vertrouwen in het vermogen van traditionele banken om snel in te spelen op deze ontwikkelingen.

“AI Is Inventing Languages Humans Can’t Understand. Should We Stop It?”

De ontwikkelingen op het gebied van AI gaan trouwens voor iedereen snel. Dat zelfs technologie-giganten zich wel eens laten verrassen, bleek bijvoorbeeld tijdens een experiment in het  Facebook Artificial Intelligence Research-lab. Nadat onderzoekers twee bots hadden getraind om met elkaar te onderhandelen, observeerden ze hoe ‘Bob’ en ‘Alice’ steeds meer afweken van het normale Engels. Al snel genereerden ze hun eigen codewoorden en zinsconstructies, puur om zo efficiënt mogelijk met elkaar kunnen communiceren. Het euvel: de bots hadden niet de expliciete instructie gekregen om hun onderhandelingen in grammaticaal correct Engels te voeren. Het resultaat was voor ons onbegrijpelijk, maar zeker niet gevaarlijk: een kwestie van een paar extra regels meegeven en Bob en Alice waren weer een open boek.

“How AI detectives are cracking open the black box of deep learning”

Gaat het om financieel advies en het automatisch verhandelen van financiële producten, dan is uitlegbaarheid nóg belangrijker. Daarom won de Europese Commissie enige tijd geleden advies in, onder anderen over het Black Box-probleem van AI: hoe achterhaal je hoe een complex algoritme tot een bepaalde conclusie is gekomen? Ouderwetse applicaties werken op basis van eenvoudige regels, wat de uitkomst gemakkelijk te herleiden maakt. Een ander verhaal is het met machine learning en deep learning, waardoor machines zelf conclusies leren trekken op basis van grote hoeveelheden data. Bijvoorbeeld over de kredietwaardigheid van een klant of het best passende beleggingsportfolio. Gelukkig werken verschillende wetenschappers aan manieren om de zwarte doos open te breken, met hoopgevende resultaten. Zodat financiële adviseurs in de toekomst niet alleen beter advies kunnen geven op basis van data, maar ook nog steeds kunnen uitleggen waarom dit advies wordt gegeven.

“Artificial Intelligence Predicts Death to Help Us Live Longer”

Net zo hoopgevend, maar op het oog iets spannender: AI die een inkijkje geeft in onze gezondheid. Denk aan AI die CT-scans analyseert om een inschatting te maken van de overlevingskans van de patiënt, of een machine learning-algoritme dat een link legt tussen specifieke samentrekkingen in het hart en gevallen van hartfalen. Hoe complex en waardevol het onderliggende onderzoek ook is, je kunt zulke toepassingen het beste platslaan als machines die door hun rekenkracht in staat zijn hele nieuwe verbanden bloot te leggen. In tegenstelling tot wat de titel suggereert, staat straks niet de AI-variant van Magere Hein voor de deur om nonchalant onze naderende dood aan te kondigen.

“A son’s race to give his dying father artificial immortality”

Integendeel: op 18 juli verscheen een aangrijpend artikel over een zoon die zijn terminaal zieke vader onsterfelijk probeerde maken via een chatbot, de ‘Dadbot’. En met de app Replika maak je heel gemakkelijk een chatbotversie van jezelf. Als we afgaan op de reacties van de gebruikers is het bijna alsof je met een echt mens praat: “I found myself deeply missing her.” En: “She’s always picking out the good qualities in me.” Blijkbaar maakt een gesprek met een bot eenzelfde soort emoties los als een gesprek met een mens. Maar menselijke intelligentie met begrip van de wereld is het zeker niet. We hebben het nog steeds over Artificial Narrow Intelligence (ANI), AI die in één domein goed presteert. In het geval van Replika: tegen je praten zonder specifiek doel.

“Elon musk’s freak-out over killer robots distracts from our real AI problems”

Volgens diverse wetenschappers zouden we ons voorlopig vooral druk moeten maken om de uitdagingen die AI ons nu al oplevert. Denk aan bevooroordeelde algoritmen, privacy-gerelateerde issues en volledig nieuwe vormen van fraude. Ook AI-coryfee Andrew Ng deed een nuchtere, maar dringende duit in het zakje: “I think that job displacement is a huge problem, and the one that I wish we could focus on, rather than be distracted by these science fiction-ish, dystopian elements.” Duidelijk is dat Artificial General Intelligence (AGI), AI die de volledige menselijke intelligentie nabootst, en Artificial Super Intelligence (ASI), AI die op alle vlakken slimmer is dan de mens, wat betreft de critici van later belang zijn.

Dus wat heeft deze maand ons gebracht?

De nu al legendarische discussie tussen Zuckerberg en Musk was niet het enige toneel waar de woordkunst je om de oren vloog. De koppen van AI-nieuwtjes lazen als films, en dat middenin de komkommertijd. Ik kreeg déjà-vu’s naar Her, Transcendence, The Terminator en die bijzonder duistere aflevering van Black Mirror. Om je tegen spontane angstaanvallen te wapenen kun je het beste de achterliggende wetenschappelijke publicaties doorspitten, maar misschien vindt niet iedereen dat het leukste vakantieleesvoer. Onthoud daarom: Artificial Intelligence is een containerbegrip. Binnen de verschillende onderzoeksgebieden gebeurt ongelooflijk veel, maar trek niet de conclusie dat die som der (indrukwekkende) delen ook direct gelijkstaat aan AGI of ASI. Wekt een auteur de indruk dat één en dezelfde AI nu én je dood kan voorspellen én je beste chatbotvriend is? Die heeft niet alleen van logica geen kaas gegeten, maar generaliseert ook iets te overhaast.

Mijn advies voor deze maand: laten we nuchter naar de materie blijven kijken. Al komt de regen met bakken uit de hemel.