Is de ondergang van Facebook een hoax?

De afgelopen maanden hebben we, soms tenenkrommend, zitten kijken naar de verhoren van Mark Zuckerberg in het Amerikaanse congres en het Europese parlement. Facebookgebruikers schreeuwen moord en brand en dreigen om hun Facebook-account op te zeggen. En dat levert Facebook miljarden op.

Wat nog maar weinig mensen scherp hebben, is de tendens die dit teweeg heeft gebracht en de miljarden die Facebook achter de coulissen heeft verdiend met dit ludieke mediacircus. Eén van de meest interessante ontwikkelingen, is de explosieve groei van Instagram, dat sinds 2012 in het bezit is van Facebook. Dat doet de vraag rijzen… Is de ondergang van Facebook een hoax?

Ik zal dit standpunt onderbouwen en enkele aannames tackelen. Daarnaast zoom ik in op enkele alternatieven voor Facebook die, veelal, sinds de (negatieve?) publiciteit rond Facebook op het toneel zijn verschenen.

Het vernieuwde business model van Instagram

In diverse media wordt gesproken over de ondergang van Facebook. Feit is dat de gebruikers over de linie stabiel zijn gebleven en zelfs een kleine groei doormaakt. Daarnaast hebben Mark en zijn team de geleden schade op de beurs, naar aanleiding van de Cambridge Analytica affaire, aardig ingelopen met de show die zij hebben opgevoerd.

Wat achter de schermen zichtbaar begint te worden is de bizarre verschuiving van tractie naar Instagram, niet heel toevallig onderdeel van Facebook. Los van een stijging in actieve gebruikers van 750 naar 800 miljoen gebruikers in enkele maanden neemt ook de intensiteit van het gebruik én de advertentie slagkracht van het kleine zusje van Facebook de afgelopen maanden aanzienlijk toe. De Instagram-advertentieinkomsten voor Facebook gaan volledig door het dak, zo blijkt uit de cijfers.

Dit sluit één op één aan op het plan van Mark en zijn team om met Facebook back to basic te gaan en een friends & family-platform te creëren. Een project waar hij al jaren mee bezig is, maar wat tot op heden niet leek te lukken. Een andere doelstelling van Facebook was, niet geheel toevallig, het verhogen van de tractie van adverteerders op Instagram.

De Mea Culpa-tournee

De afgelopen maand heeft het Facebook-circus diverse congressen en podia aangedaan om ‘zijn’ excuses aan te bieden aan het grote publiek voor de misstanden rondom Cambridge Analitica. Tijdens de verhoren waren de congresleden van de westerse wereld vooral gebrand op de privacy-instellingen van het platform, die gebruikers de verantwoordelijkheid gaven om hun privacy te beschermen.

Dit is natuurlijk het topje van de ijsberg maar de Mea Culpa van Mark & co. dekt, voor in ieder geval het grote publiek, voorlopig de lading. De reactie van de republikeinse volksvertegenwoordiger Mark Walden is dan ook treffend: “I think it is time to ask whether Facebook may have moved too fast and broken too many things.” In zijn geval zeker maar Walden is absoluut niet de enige. Voor veruit het gros van de congresleden gaat de technologie van Facebook en andere techreuzen veel en veel te snel. Het is dan ook de vraag of mogelijke regelgeving aansluit op de praktijk, laat staan dat dit op billijke wijze gehandhaafd kan worden.

De Mark Zuckerberg show heeft hem overigens geen windeieren gelegd. Kunnen we in dit geval spreken van een conspiracy theory? Samenzweringstheorieën zijn ontzettend interessant maar veelal gebaseerd op flauwekul. Stel dat dit wel degelijk het plan van Mark Z. en zijn ‘Follow-up’-team is geweest dan heeft hij voor de zoveelste keer in zijn leven een homerun geslagen. Well done Mark!

De één zijn dood, is de ander zijn….

De ‘teloorgang’ van Facebook heeft in korte tijd diverse alternatieven teweeg gebracht. Ondernemers die veelal beweren een idealistische visie te hebben op het verbinden van mensen en het ontsluiten van data, verschijnen vrijwel dagelijks op het toneel. Zij proberen als een wolf in schaapskleren gebruikers van Facebook te lokken naar zogeheten ‘privacy compliance’ alternatieven voor Facebook.

Dit zijn drie treffende voorbeelden van ondernemers en politici die proberen in te spelen op de hetze rondom Facebook en Mark Zuckerberg:

Openbook

Dit alternatief voor Facebook van Nederlandsche bodem is vrij recent gestart met een crowdfunding actie. Openbook stelt de gebruikers in staat om zelf aan te geven welke data zij met de firma en connecties delen. Daarnaast is het een verkapte marktplaats voor gebruikers van het medium. Het zelf verkondigde open source, zero tracking, zero spying, zero ads, ethisch ontworpen, eenvoudig te migreren naar, sociaal netwerk (bron: Openbook) doneert dertig procent van zijn opbrengsten aan het goede doel (het is overigens nog niet bekend welk doel dit precies is). Het business model berust voor een belangrijk deel op het verhandelen van goederen tussen de gebruikers. Het is wachten op het eerste datalek.

Hyves

Twee idealistische studenten hebben het goede idee gehad om Hyves nieuw leven in te blazen. Op BNR nieuwsradio konden zij echter nog niet vertellen hoe de eigenaar van het merk Hyves, Telegraaf Media Groep, tegenover het businessmodel van deze creatievelingen stond. Het verdienmodel van de studenten lag volgens hen bij het aanmelden van- en interactie met groepen op het sociale medium. De vraag is in dit geval natuurlijk of, en hoe, TMG achter de schermen meekijkt naar de activiteiten en bedrijvigheid op dit platform. Inmiddels heeft TMG zijn veto uitgesproken en aangegeven geen heil te zien in het plan van de initiatiefnemers. Terug naar de tekentafel!

De ‘Datavakbond’

Past wellicht niet helemaal in dit rijtje maar zeker het benoemen waard. Initiatief van PvdA-veteranen, zoals Europarlementariër Paul Tang, om de hipster anno 2018 op de barricades te krijgen. Voorzitter Bas van der Gaag, een van de voortrekkers van dit initiatief, gaf onlangs op BNR aan dat er nog niet is nagedacht over een verdien/businessmodel voor de vakbond. Prioriteit ligt eerst bij werven van leden, aldus Van der Gaag. Wellicht verstandig om de volgende keer eerst de strategie uit te denken alvorens je de stoute schoenen aantrekt en de techreuzen uit Silicon Valley op de korrel neemt. Ik quote: “Doordat wij techreuzen voeden met onze data zijn wij ‘datawerkers’,” zegt Europarlementariër Paul Tang. “Nu is er een vakbond”. Juist ja. Zonder bron van inkomsten dienen de heren serieus na te denken over de mogelijke slagkracht van de Datavakbond. Wellicht goed om dus eerst wat onderzoek te doen en een businessmodel uit te werken alvorens je op de #deletefacebook hype probeert mee te liften. Inachtneming dat Europa ruim 170 miljoen actieve gebruikers heeft, kom je in dat geval niet weg met een 5-jarenplan.

De PvdA heeft dus waarschijnlijk ergens de boot gemist. Vakbonden hebben namelijk al decennia de nodige moeite om het hoofd boven water te houden. Nu is privacy en data verzameling hot topic maar alles behalve hip en trendy. Het is dus vooral de vraag hoe de heren uit Brussel Jantje Modaal richting de Hackathon, einde deze maand, of een databoycot gaan bewegen? De sleutel van een goed functionerende, krachtige vakbond ligt bij de potentie om het druk uit te oefenen en indien noodzakelijk het platleggen van het systeem. Daarvoor is belangrijk dat het publiek kan overstappen op alternatieven, zie bovenstaande suggesties. De vraag is echter wel of het publiek daartoe bereid is, los van het feit of de alternatieven de potentie hebben om uit te groeien tot een serieuze concurrent van Facebook.

Facebook boert uitstekend bij alle media-aandacht rondom het business model van deze techgigant. Als een bliksemafleider is de groei van Instagram in een paar maanden tijd letterlijk door het dak gegaan. “Keep it coming”, zou Mark zeggen voordat hij ‘s avonds zijn laptop dicht slaat.

Ludieke initiatieven zoals die van Arjen Lubach zijn dus in feite een druppel op een gloeiende plaat. Dit initiatief is nota bene door Facebook geboycot, wat natuurlijk niet gek als je het Facebook-event ‘Bye bye Facebook’ noemt; wellicht dat ‘Wolf in schaapskleren’ beter had uitgepakt.

Feit is dat deze, soms goed bedoelde, initiatieven eigenlijk geen verschil maken, behalve dat het in ons kikkerlandje de nodige exposure krijgt. Volgens Paul Tang mogen we echter niet te cynisch zijn. Het lijkt echter verdomd veel op een mislukte publiciteitsstunt. Wellicht dat Paul nog wat van Mark Z. kan leren? Of misschien hoort dit wel bij de complottheorie?