Corona… en nu? Ondernemerslessen uit crisistijd sinds de internetbubbel

Sinds het knappen van de internetbubbel aan het einde van de vorige eeuw hebben techbedrijven verschillende crisissen voor de kiezen gekregen. Welke lessen kunnen start-ups trekken uit die ervaring? En waarom is het juist nu kansrijk om te starten?

Eind jaren negentig stond de ontwikkeling van internetspellen nog in de kinderschoenen. Het lukte het Nederlandse Gamegate, waar ik destijds VP Business Development voor Europa was, grote spelers als Yahoo, AOL en UPC aan zich te binden. De bomen leken tot de hemel te reiken. Totdat de internetbubbel barstte aan het begin van de eenentwintigste eeuw en investeringen stop werden gezet. Vrijwel alle klanten werden toen door venture capitalists gefund. Techbedrijven verkochten vooral producten aan elkaar en gingen op de fles toen de vc dollars niet meer rondgingen. Als een soort gesubsidieerde business. Een leerzame constatering. Voor Gamegate betekende het kantoren sluiten en andere afschalen. Tegenwoordig is duidelijk geworden dat je schalen niet meer moet doen door kantoren te openen en meer mensen aan te nemen, maar door te centraliseren. Dan blijft het beter te managen.

Dieper gaan

Ook met mijn volgende bedrijf, waarmee we sinds 2002 pionierden in het genereren van online sales leads, kregen we met een crisis te maken; de kredietcrisis die startte in 2008. In de jaren voor de klap kwamen de eerste aanbiedingen voor overname binnen. De datum om te tekenen stond drie dagen na de val van Lehman Brothers gepland, waardoor de deal niet doorging. Er verdampte ineens enorm veel cash, de Verenigde Staten gingen op slot. De blik verleggen naar Europa was logisch, maar met het overwaaien van de bankencrisis vanuit de VS was het voor de tweede maal klaar met de plannen. Zo’n moment van ‘bevriezing’ is een duidelijke parallel met de huidige tijd. Niemand weet het even meer, de vaste grond is weg. Mijn ervaring is dat het dieper gaat en langer duurt dan je denkt. Je zit er al gauw twee jaar in.

Te positief

Er vanuit gaan dat de wereld één a twee jaar op slot gaat, is dan ook het advies dat ik start-ups tegenwoordig geef. Dat geeft handvatten om scenario’s te maken. Want als je er van uit gaat dat je ruim een jaar met een lagere omzet zit, weet je waar je aan toe bent en tot hoe diep je moet gaan snijden. Bij het maken van zo’n noodplan, dat worst, mid en best case scenario’s bevat, is het belangrijk om van de meest donkere scenario’s uit te gaan. En als je denkt dat je er bent, kun je ze gerust nog eens door de helft doen. Ondernemers hebben de neiging om ondanks alle ellende toch te positief te denken. Geen leuke boodschap om te geven, maar wel realistisch. Dan kan het achteraf alleen maar meevallen: better safe than sorry.

Op basis van die scenario’s weet je precies wat je moet doen in je organisatie. Welke projecten kunnen nog? Welke medewerkers zouden uit dienst kunnen? Onder welke leverancierscontracten kun je uit? Dat soort zaken bepalen je cashflow. En die is alles, niet je klantengroei waar je voorheen op focuste. Je gaat niet kapot door omzetverlies, maar door gebrek aan cashflow. Het gaat in eerste instantie niet om ondernemerschap maar om overleven.

Overbrugging

Een van de eerste vragen die bij start-ups speelt, is wat de crisis betekent voor het investeerderslandschap. Dat blijft toch een basisscenario voor veel founders, omdat ze het met omzet alleen simpelweg niet redden. Zij hebben dus eigenlijk twee klanten: betalende klant en de investeerder als life line. Het advies: vraag je huidige investeerder tranches vooruit te storten. Als zij niets doen, dan gaan er zaken stuk. En nieuwe deals doen vc’s juist even niet. Ze praten wel met je en zijn geïnteresseerd, maar ze weten; als je goed bent, ben je er over een paar maanden nog steeds en is je waardering met een kwart afgenomen. 

Tegelijkertijd mag de klantkant niet uit het oog worden verloren. Blijf ondanks alles focussen op de verkoop en wees daarin creatief. Waar mogelijk kun je vragen of klanten diensten vooruit betalen.

Anders ten opzichte van vorige crisissen is dat overheidsregelingen als de NOW en COL de pijn verzachten en de ‘runway’ verlengen.

Juist nu starten

Voorgenoemde ingrepen nemen niet weg dat een diepe crisis er voor zorgt dat bij veel bedrijven het businessmodel om moet om voor langere termijn weer succesvol te worden. Wie tijdens of net na een crisis start heeft daarbij een voordeel. Grofweg elke tien jaar is er een onvoorspelbare reden waardoor het onderliggende systeem implodeert. Dus heb je acht tot tien jaar de tijd om een bestendig bedrijf op te zetten. Een voorwaarde is dan wel dat bedrijven een onderdeel zijn van het nieuwe normaal dat dan ontstaat. Zoals de SaaS-bedrijven waar ruimte voor kwam door de kredietcrisis na 2008, evenals gig economy-spelers als Uber en Airbnb.

Corona zou ervoor kunnen zorgen dat de oudere generatie bedrijven die overladen zijn met schulden – zogenaamde zombiebedrijven – omvallen. Daardoor maken zij plaats voor iets nieuws, als het wegsnoeien van dood hout. Mits zij niet koste wat kost in leven worden gehouden door de overheid. 

Start-ups die al gefinancierd zijn voor de crisis zullen van hun investeerders de boodschap krijgen om kosten drastisch naar beneden te brengen. Ze weten niet hoelang deze crisis duurt en na de crisis wil je dat een bedrijf nog bestaat. Als deze na de crisis daadwerkelijk nog bestaan is het echter de vraag of ze de juiste setup hebben om na de crisis weer snel te groeien.

Daar staat tegenover dat startups die tijdens of net na de crisis gefund worden, hun financiering hebben gekregen om te groeien en waarschijnlijk perfect gepositioneerd zijn om juist in deze tijd te floreren.

Echte innovatie

Aanvullend voel je aan de manier hoe we nu op afstand werken en leren dat er wijzigingen op komst zijn. Na de afgelopen twintig jaar te zijn gemarginaliseerd, zijn bijvoorbeeld het onderwijs en de zorg aan een comeback toe. En ook hoe en waar we werken wordt opnieuw geijkt. Het gezin wordt weer belangrijker. Dat geeft juist nu kansen om te starten. De echte innovatie door deze crisis gaan we de komende jaren zien.

Over de auteur: Robbert Jan Hanse is founder en CEO van Holland Startup.