Kan design de wereld redden?

Het is een geweldige tijd om te leven, opperde Obama in zijn afscheidsinterview met tech-blad Wired. Om deze tijd inderdaad geweldig te houden, is een belangrijke rol weggelegd voor ontwerpers, zo betoogt Thijs Biersteker, zelf ontwerper en spreker tijdens Emerce Dare. De problemen van deze wereld zijn namelijk ontwerpproblemen.

Dankzij medische innovaties leven we langer dan ooit tevoren. We zijn 24 uur per dag met elkaar verbonden, en waar dat nog niet het geval is, zorgt Google er met project CSquared voor dat er binnenkort wel een internetverbinding is. We zijn gezonder en welvarender dan ooit tevoren. Fysiotherapeuten gaan aan de slag met robotspieren. En wie verlamd is, kan dankzij medische technologie weer lopen.

De mensheid staat er beter voor dan ooit, zo lijkt het. Het is, in een tijd waarin het nieuws gedomineerd wordt door de gevolgen van klimaatverandering, natuurgeweld, oorlog en armoede bijna een onvoorstelbare kijk op de wereld.

Maar, zo hield ook Obama ons voor, stel dat je de keuze krijgt om terug te gaan in de tijd. Aanbeland in 1910 zou je waarschijnlijk zo snel mogelijk weer terug willen naar de connected wereld van vandaag. Zo denkt ook de Canadese ontwerper Bruce Mau, chief design officer van Massive Change Network. In zijn ogen zijn de grote problemen van deze wereld ontwerpproblemen. Volgens Mau komt dat omdat ontwerpers zich geen cynisme kunnen veroorloven. Ontwerpers worden wakker in de ochtend en vragen zich af: wat is er mogelijk?

Ontwerpen voor de echte wereld

Waar de designwereld lange tijd bezig leek te zijn met luxe en exclusieve (en geregeld overbodige) producten, hebben ontwerpers zich nu gericht op de maatschappelijke en ecologische vraagstukken. Het was de Weense ontwerper Victor Papanek die in 1971 met het  boek Design for the real world ontwerpers confronteerde met de gedachte dat design veel meer is dan het ontwerpen van producten. In het boek riep hij ontwerpers op om verantwoordelijkheid te nemen. Inmiddels is Social Design een begrip en is voor steeds meer ontwerpers en bedrijven design de sleutel naar een betere toekomst.

Ook volgens Thijs Biersteker, spreker tijdens Emerce Dare op 6 oktober in Pakhuis de Zwijger, vraagt deze tijd om ontwerpers die niets minder gaan doen dan de nieuwe wereld vorm geven. Biersteker: “Ik geloof dat het onze rol is, juist nu, om als designers en creatieven de complexe problemen van deze tijd begrijpelijk te maken en laten zien wat voor mogelijke oplossingen er zijn. Wij moeten zorgen voor nieuwe perspectieven.”

De principes van Social Design – het nastreven van een duurzame leefstijl en alternatieven aandragen voor de huidige sociale en economische systemen – worden steeds breder gedragen. Door designers, maar ook door steeds meer bedrijven. Snappcar streeft minder CO2-uitstoot na, Peerby wil mensen stimuleren om over te stappen van bezit naar gebruik. Fairphone, dat onlangs nog een investering van 6,5 miljoen euro kreeg, streeft een zo eerlijk en groen mogelijke telefoon na. Social design is belangrijker dan ooit en wordt door meer en meer ontwerpers en bedrijven omarmd.

Design als voorspel

In het boek Looks Good, Feels Good, Is Good van Anne van der Zwaag vertelt Daan Roosegaarde (wiens Smog Free Tower door Mau is geselecteerd voor EDIT festival) dat hij de toekomst voelbaar wil maken. Volgens Roosegaarde zijn zijn kunstwerken een voorbode van de nieuwe wereld. Zie het als een soort voorspel, aldus Roosegaarde in het interview met Van der Zwaag.

Vanuit hun diepe interesse in menselijke behoeften en gedrag leggen ontwerpers gewoontes bloot. Bovendien beheersen zij de kunst van het prototypen en experimenteren. Technologie speelt hierin een grote rol. Biersteker: “We zien nu een generatie die zich snel dingen eigen maakt, het gebruikt en weer verder gaat.”

Zo liet Biersteker mensen in de interactieve VR-installatie ‘Run like a refugee’ kijkers zelf ervaren hoe het voelt om te moeten vluchten. En voor de Plastic soup foundation ontwikkelde Biersteker ‘Plastic Reflectic’. Door de kijker letterlijk te laten spelen met de plastic soep denk je na over je eigen rol in het gebruik van plastic. Het zijn tastbare oplossingen, die de functie van een prototype kunnen vervullen en ons laten zien wat er mogelijk is.

Voor (interactie) ontwerpers betekent het dat ze moeten loskomen van wireframes en schermontwerp. Biersteker ziet dat interfaces en wireframes ondergeschikt worden aan het verhaal. “Ik probeer eerst de meest strakke boodschap te hebben met de meest heldere UEX. Dan begin ik het weer op te tuigen met dingen die dit verhaal diepte en een edge geven en af en toe met iets dat het gewoon leuker maakt.”

Terug naar Obama. In dezelfde editie van Wired liet de oud-president nog een boodschappenlijstje achter voor Silicon Valley. Een lijstje problemen waardoor het lastig is optimistisch te blijven: Herstel ongelijkheid. Bestrijd cybercriminaliteit. Beteugel kunstmatige intelligentie. Zet in op 100% duurzame energie. Problemen die je niet met design alleen gaat oplossen, maar die wel schreeuwen om producten en projecten doorspekt van optimisme en experimenteerdrift die ons de juiste richting op sturen. Of zoals Thijs Biersteker het zegt: “Technologie is de reden om telkens met nieuwe mensen nieuwe dingen te maken, die hopelijk de wereld een stukje mooier maken.”

Thijs Biersteker is één van de keynote speakers op Emerce Dare, digital creative conference op 6 oktober in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.