Detailhandel: afhaalpunten in bestemmingsplan

Het fenomeen afhaalpunten is voor veel gemeenten een nieuw begrip. In bestemmingsplannen is met deze vorm van detailhandel echter nog geen rekening gehouden en veel gemeenten weten dan ook niet goed op welke manier ze met afhaalpunten om moeten gaan, stelt Detailhandel Nederland in een één dezer dagen verschenen position paper.

Een afhaalpunt is in de ogen van de brancheorganisatie een locatie waar de consument uitsluitend voorafgaand aan het bezoek via internet bestelde goederen kan (betalen,) afhalen of retourneren, waar uitsluitend logistiek en opslag van deze eerder bestelde goederen gedurende een korte periode plaatsvindt, en waarbij geen sprake is van uitstalling ter verkoop en/of overige activiteiten.

Bij een afhaalpunt kan de consument de aankopen dus ophalen. Efficiënt, en veelal zonder bezorgkosten en minimum van bestelgrootte. De winkelier speelt met afhaalpunten in op het veranderde boodschappen- en winkelgedrag en weet dit in te bedden in het logistieke proces.

Diverse supermarktorganisaties experimenteren met afhaalpunten, in alle denkbare verschijningsvormen. Naast afhaalpunten in of aan de supermarkten zijn ook tankstations, werklocaties en nieuwe locaties in beeld. Soms worden er aparte parkeerplaatsen vrijgehouden voor mensen die online bestelde boodschappen komen oppikken. Ze kunnen hun kratjes ophalen bij een speciale balie.

Het nieuwe fenomeen afhaalpunten zorgt echter ook voor juridische-planologische verwarring bij provincies en gemeenten. Een duidelijke beleidslijn en coördinatie van provincies en gemeenten is nodig om de detailhandelsbedrijven een duidelijk planologisch kader te geven, stelt de organisatie.

Detailhandel Nederland stelt in het position paper (pdf) dat afhaalpunten in winkelgebieden de bestaande detailhandelsstructuur versterken en dat solitaire afhaalpunten goed bereikbaar moeten zijn voor consumenten.

Voor de bepaalde afhaalpunten is een specifieke borging in ruimtelijke plannen en handhaving nodig. Dit kunnen gemeenten doen door een specifieke omschrijving van het afhaalpunt op te nemen in het bestemmingsplan en hier ook specifieke locaties of zones voor aan te wijzen.

Er zijn drie opties om dit regelen in het bestemmingsplan:
• Door een nieuwe bestemming ‘afhaalpunt’ op te nemen in het bestemmingplan;
• Door een ‘nadere aanduiding’ voor de functie ‘afhaalpunt’ op te nemen in bestaande bestemmingen;
• Door een afwijkingsbevoegdheid voor de functie ‘afhaalpunt’ op te nemen. Dit geeft het college de mogelijkheid om het gebruik al dan niet toe te staan, afhankelijk van de ruimtelijke impact (bijvoorbeeld verkeerseffecten).

Het is niet verrassend dat de brancheorganisatie die ophaalpunten vooral wil hebben in bestaande winkelgebieden. Daardoor zou een ‘hernieuwd perspectief’ kunnen ontstaan. De attractiewaarde van bestaande winkelgebieden wordt immers vergroot. Bedrijven kunnen naast hun logistieke- ook hun winkelfunctie uitoefenen en vice versa. Belangrijk is dat bestaande winkeliers profiteren van de extra, deels nieuwe klantenstroom van online consumenten.

Het is ook niet verrassend dat het bedrijfschap die ophaalpunten niet elders wil hebben. Het gevaar bestaat dat afhaalpunten op bedrijventerreinen, onder de vlag van een logistiek bedrijf, verkapte winkels worden, zoals vaker is gebeurd. Het leidt tot oneerlijke concurrentie met winkeliers in de winkelgebieden, die over het algemeen ook meer lasten en huur betalen. Gevolgen hiervan zijn teruglopende omzetten, oplopende leegstand en afkalving van centra en binnensteden.

Het is ook niet wenselijk in de ogen van de brancheorganisatie dat afhaalpunten op woonlocaties in woonwijken gevestigd worden, bijvoorbeeld onder de noemer van een beroep/bedrijf vanuit huis. Dergelijke locaties komen niet tegemoet aan bereikbaarheidswensen van zowel de consument als de wensen van de detaillist.