Facebook moet nepadvertenties John de Mol weren

Facebook is verplicht om nu en in de toekomst nepadvertenties te weren waarin mediaondernemer John de Mol bitcoins en andere cryptovaluta aanprijst. Ook moet Facebook De Mol gegevens verstrekken over de identiteit van de partijen die achter de misleidende advertenties zitten. Als Facebook de uitspraak van de rechtbank niet opvolgt, kan een dwangsom worden opgelegd die kan oplopen tot 1,1 miljoen euro.

Tussen oktober 2018 en in ieder geval maart 2019 verschenen op Facebook en Instagram advertenties waarin De Mol en andere bekende Nederlanders reclame maakten voor het investeren in bitcoins en andere cryptovaluta. De advertenties bleken nep: niet alleen hadden De Mol en anderen geen toestemming gegeven, mensen die op de advertenties ingingen en geld overmaakten, kregen bovendien geen bitcoins en zagen hun geld niet meer terug. Gedupeerden raakten hierdoor in totaal ten minste 1,7 miljoen euro kwijt.

Het argument van Facebook dat het slechts een neutraal doorgeefluik van informatie is en daarom überhaupt niet verplicht kan worden gesteld om op te treden, gaat volgens de rechter niet op. Daarvoor speelt het bedrijf ten aanzien van advertenties, die het primaire verdienmodel van Facebook vormen, een te actieve rol. Facebook bepaalt niet alleen de tarieven, maar heeft ook actief beleid over welke advertenties wel en niet op Facebook en Instagram verschijnen.

De rechter: ‘Facebook is gehouden om te waken voor eventuele inbreuken op rechten van derden en om deze zo mogelijk te voorkomen. Voor zover zij daarin tekort schiet, kan zij worden aangesproken op de voet van onrechtmatige daad, aangezien het niet, of onvoldoende treffen van dergelijke maatregelen in strijd kan komen met de door Facebook in acht te nemen maatschappelijke zorgvuldigheid. Haar verweer dat zij dit alles vrijwillig doet (als, in haar woorden, ‘Good Samaritan’) en niet mag worden gestraft voor haar proactieve optreden, wordt dan ook verworpen.’

Dat de advertenties na aandringen van De Mol alsnog werden verwijderd en daarna ook nauwelijks meer terugkeerden, laat zien dat het kennelijk technisch wel degelijk mogelijk is om actiever op te treden. Dat dit mankracht en geld kost, is geen reden het niet te doen. Daarvoor is de verantwoordelijkheid van Facebook voor haar eigen advertentieplatform te groot en hebben de valse advertenties te veel impact.

Facebook voelde het vonnis blijkbaar al aankomen. Zaterdag werd al een uitgebreide toelichting gepresenteerd onder de noemer Strijd Tegen Misleidende ‘Celeb-bait’ Advertenties.

Daarin beweert het bedrijf dat achter de schermen Facebook al geruime tijd bezig is om misleidende advertenties van zijn platform te weren. ‘Het is in ons belang om gebruikers te beschermen tegen fraudeurs en wanneer we oplichters vinden, ondernemen we actie om deze oplichterij te stoppen – zoals het nemen van juridisch stappen tegen de oplichters.’

De aanpak bestaat uit drie onderdelen: sterkere analyse; verbeterde handhaving en reageren op verzoeken van politie en andere overheidsinstanties. De aanpak zal echter niet altijd effectief zijn.

De tactiek waarvan Facebook oplichters veelal gebruik maken heet cloaking. Met deze techniek wordt de inhoud van de advertentie en de landingspagina verborgen voor het advertentie beoordelingssysteem. Misleidende informatie wordt ook gebruikt om mensen te verleiden te klikken op een advertentie die de gebruiker naar een website brengt die niets te maken heeft met de advertentie.

Daarnaast zijn er specifieke teams binnen Facebook die zich bezighouden met het identificeren en onderzoeken van verdachte Facebook-accounts. In sommige gevallen komen deze misleidende advertenties van gestolen of nepaccounts. Deze worden ook vaak gebruikt om nepnieuws te verspreiden.

‘Er is soms twijfel of Facebook echt werk maakt van deze oplichtingspraktijken en dat we het prima vinden om te profiteren van deze advertenties. Maar wie dat denkt, vergeet dat we daar geen enkel belang bij hebben. Wanneer mensen een slechte ervaring op Facebook hebben, is de kans kleiner dat ze ons platform gebruiken. Wij willen onze gebruikers een positieve ervaring bieden en dat betekent dat we hen willen beschermen tegen fraudeurs.’

Facebook houdt ondanks alle toezeggingen rekening met alle mogelijke juridische acties, waaronder een hoger beroep.