Negen online consumententrends: dystopie of utopie?

Artificiële intelligentie is zich langzaam maar zeker aan het bewijzen. Het neemt steeds meer werk over, onderzoekt ziektes en maakt producten slim en vanzelfsprekend. Daarmee begint het silhouet van een ware utopie zich af te tekenen, maar ook de donkere wolken van een dystopia. Welk beeld gaat het worden? Dit zijn negen consumententrends die onze toekomst bepalen.

Grote techbedrijven beheersen ons handelen met hun dopamine-economie – dat geven ze nu ook toe – en onze jongste generatie is het meest depressief. Met de democratie van het internet kwam ook het verlies aan controle.

Ieder keer als we vooruitgang maken, creëren we ook nieuwe problemen. Zo sterven er nu meer mensen aan teveel eten dan van de honger. Meer mensen sterven aan zelfmoord dan aan geweld. Er is altijd een keerzijde, en toch kiezen we voor vooruitgang. Zoals Kevin Kelly in zijn boek “What Technology Wants” uitlegt: “…We kiezen bewust voor technologie, met zijn grote defecten en duidelijke nadelen, omdat we onbewust de deugden berekenen. …. We doen een risico-opbrengst analyse.”

In negen trends bekijken we in vogelvlucht de laatste innovaties, het nieuwe aanbod van bedrijven en de gevolgen voor consumenten.

Artificial intelligence 

Alles wordt straks: product of dienst + AI. Van landbouw en distributie, tot taxivervoer en advocatuur, tot zorg, marketing en gebouwenbeheer. AI maakt het slimmer, beter en goedkoper. Waarom is AI zo onvermijdelijk? Drie redenen: rekenkracht is spotgoedkoop geworden, er is meer data om mee te rekenen (Big Data) en er zijn betere algoritmes. Die enorme rekenkracht komt vanzelf in je laptop, tv, mobiel, auto en huis. Met zelflerende apps die één specifieke taak optimaal uitvoeren. Beter dan mensen. Zoals:

• Op een noodnummer de symptomen van een hartaanval herkennen;
• Kanker diagnosticeren door IBM’s Watson;
• Het zelfstandig sturen van containerschepen (de Haven van Rotterdam trekt al tientallen miljoenen euro’s uit), vrachtwagens en vliegtuigen.

Zelfrijdende auto’s (die ook kunnen vliegen!)

Na het noemen van zelfrijdende vrachtwagens en vliegtuigen, klinkt een zelfrijdende auto minder futuristisch. Het grote verschil is dat zelfrijdende auto’s al verder in de adoptiecurve zitten. Een aantal trends vallen hierin samen: we gaan van hebben naar gebruiken, auto’s worden elektrisch en AI. Dat betekent dat zelfrijdende auto’s heel snel onze kant op komen. Hoe snel? Zoals Henrik Christensen, Contextual Robotics Institute stelt: “Kinderen die nu worden geboren, zullen waarschijnlijk nooit hoeven leren autorijden.” Wat we op korte termijn al zien:

• In voorloper Noorwegen wordt voor 2018 verwacht dat het aandeel elektrische / hybride auto’s stijgt naar 40%;
• In de Japanse stad Yokohama lanceert Nissan een proef met robottaxi’s komende maart. GM volgt in 2019;
• Volgens de Zwitserse bank UBS liggen de kosten van een volledig gerobotiseerde auto straks 80% lager dan een huidige taxi. Het aantal auto’s per 1000 mensen zal dalen van 250 naar 50. Volgens RethinkX zullen de aanschafkosten en verzekeringskosten bij gedeelde autonome auto’s met 90% omlaag gaan. 

Vliegende auto’s

Dat zelfrijdende auto’s straks ook kunnen vliegen zoals in Blade Runner 2049, is de volgende stap. De verwachting is dat vliegende auto’s vooral tussen de steden en lange afstanden worden ingezet, volgens sommigen enthousiastelingen in 2016 al binnen vijf jaar. Hoe ver zijn we nu dan?

• De eerste zelfstandig vliegende taxi deed een eerste testrun in Dubai. Het land heeft als doelstelling om 25% autonome voertuigen te gebruiken in 2030;
• Airbus deed in februari 2018 een eerste succesvolle test met een elektrisch voertuig dat verticaal opstijgt en landt.

Samensmelting met technologie

Het verlies van Kasparov tegen Deep Blue in 1997 was de start voor ‘advanced chess’, waarbij mens en machine samenwerken. Het wordt daarom ook wel ‘centaur chess’ genoemd. Met Neuralink voorziet Elon Musk een verdere samensmelting. Dit bedrijf wil devices maken waarmee hersenen direct gelinkt kunnen worden aan een computer. Doelen: AI bij kunnen houden, geheugen verbeteren en de interface met computers directer maken. De eerste investering van $ 100 miljoen is al gedaan, en de eerste concurrent genaamd Kernel is ook al opgestaan.

AI is vooral in de technologische domeinen beter dan mensen. Het wordt pas echt interessant als je kijkt hoe AI productief kan samenwerken met mensen:

• Samen een tekst schrijven (Ronald Giphart + schrijfrobot Asibot, overigens niet de eerste keer dat dit gebeurt);
• Landbouw verbeteren (Zwitserse startup Gamaya gebruikt AI);
• Het verlagen van energiekosten (Google gebruikt DeepMind voor datacenters);

Platforms

Amazon komt naar Nederland. Deze ontwikkeling gaat echt een enorme impact hebben op consumenten, retailers, webshops, groothandels, fabrikanten en iedereen die maar iets probeert te verkopen aan consumenten, online én offline. Voor je beeldvorming: van elke dollar online uitgegeven in Amerika, gaat nu 44 cent naar Amazon. Een derde van de Engelse online shoppers gebruikt Amazon Prime. Amazon is een succesvol platform dat alle partijen samenbrengt én consumenten online brengt. Het ‘Amazon Effect’ bedreigt dan ook retailers en webshops (en sinds de overname van Amerikaanse supermarktketen Whole Foods Market in augustus 2017, ook de supermarkten).

XAAS

Toegegeven, deze trend is al jaren bekend. Het zal ook nog wel de nodige jaren doorgroeien. XAAS staat voor Anything as a Service. De X kun je vrij invullen. Neem een willekeurig probleem of product, en dat wordt dan vervolgens een dienst die je af kan nemen. Want wil je nu een boormachine hebben, of heb je alleen af en toe wat gaten nodig? Hebben wordt gebruiken, en dat gebeurt dan typisch via een online platform (cloud). XaaS is bekend vanuit de IT, maar de voorbeelden reiken steeds verder:

• MUD Jeans waarbij je je broek huurt (met als achtergrond circulaire economie); 
• baby monitors as a service (het gesnurk van je grut wordt gevolgd én geanalyseerd);
• ANWB biedt autodiensten as a service. Hiermee krijg je inzicht in je rijgedrag, brandstofbesparing en tijdige signalen voor een keuring of reparatie;
• Zakelijk is er nu ook Light as a Service voor retailers, waarbij je alleen betaalt voor het licht en niet de lampen.

Gadgets 2018

Met de CES (Consumer Electronics Show) achter de rug zijn er natuurlijk legio nieuwe gadgets. Een kleine selectie:

• Altijd weten wie er langs komt. Met de WiFi Doorbell komt de Smart Home rap dichterbij. Camera, automatische notificatie op je smartphone en betaalde beveiligingsdiensten (Interessant? Amazon denkt van wel en koopt slimme deurbel Ring voor 1 miljard dollar).

• Mixed reality. Magic Leap toont (eindelijk!) de Magic Leap One headset die in 2018 beschikbaar komt (voor het bedrag van een premium smartphone). Magic Leap is de mysterieuze VR startup die sinds 2011 al 1,4 miljard dollar aan investeringen binnen heeft gehaald (van Google, Alibaba). Waarom dan? Nou:

• Huisrobot. Kuri combineert Amazon’s Alexa met wielen en camera. Ze kan muziek spelen, filmen en zelfstandig taken oppakken.

De Mobiele Ziekte

Facebook is nu volop in het nieuws vanwege de 50 miljoen Amerikaanse Facebook-profielen die onder valse voorwendselen bij Cambridge Analytica terechtkwamen. Maar je privacy is niet het enige wat op het spel staat door te facebooken. Facebook schreef zelf op 15 december: “Mensen die veel tijd spenderen aan het passief consumeren van informatie – maar geen interactie hebben met anderen – melden dat ze zich slecht voelen achteraf.” En het is niet alleen Facebook. Ons smartphonegebruik loopt de klauwen uit: we gebruiken onze mobiel gemiddeld per dag zo’n 150 keer per dag. Wat doet dat met ons?

• We veroorzaken meer ongelukken. Even sms’en, appen, browsen of mailen door een vrachtwagenchauffeur vergroot het risico op een ongeval met een factor 23 tot 160. Want de smartphone zorgt in het verkeer voor tragere reacties, minder controle, minder aandacht voor relevante visuele informatie en hogere mentale belasting.
• Het beïnvloedt onze gezondheid. Meer tijd op de smartphone betekent een slechtere conditie. Last van je polsen. Ogen. Rug en nek, je gehoor en je mentale gezondheid.
• Het beïnvloedt onze slaap. Volgens Brits onderzoek onder tieners, checkt twee-derde de smartphone ’s nachts. 26% reageert op berichten nadat ze in slaap zijn gevallen en meer dan een derde pakt de telefoon 5 minuten na wakker worden. Het witte licht van je scherm vóórdat je gaat slapen, beïnvloedt je slaap negatief.
• We vertonen sexueel overschrijdend gedrag. Zoals je naaktfoto’s op internet zetten en delen: sexting. De instantie Halt zet nu speciale proefprojecten in bij jongeren voor sexueel overschrijdend gedrag. Want een bikinifoto op Instagram krijgt toch meer likes dan die van de wiskundetroffee. Nancy Jo Sales schreef er een ontluisterend boek over: American Girls.
• Het is verslavend. Dopamine is het stofje dat een cruciale rol speelt in denken, bewegen, onze stemming, aandacht, je aandacht, motivatie en zoeken. Dopamine zorgt ervoor dat je plezier gaat zoeken, zoals in voedsel, seks, gokken en drugs. Plezier voel je vervolgens met je opioïde systeem. Dopamine en opioïde werken dus hand in hand. Zoeken, beloning. Zoeken, beloning. Je smartphone geeft je precies deze dopamine feedback loop: je ziet een rood icoontje op Facebook, drie vrienden vinden jouw foto leuk. Je ziet een WhatsApp icoontje, je krijgt een leuk kattenplaatje doorgestuurd. Keer op keer. Instant gratification.  

Waarom is alcohol nu niet meer toegestaan voor kinderen onder de 18 jaar? Vanwege bovenstaande redenen. Waarom geven we kinderen dan wel vrije toegang tot verslavende hardware? Want de helft van de 12-16 jarigen vindt zichzelf verslaafd aan sociale media en tieners zijn de meest depressieve generatie ooit. 

Waarheid en nepnieuws

De grote techbedrijven Facebook en Google laten ons in een doolhof van spiegels ronddwalen: de zogeheten filter bubble of mooi vertaald een informatieluchtbel. Daarin is het erg gemakkelijk om zonder tegengas of kritiek je eigen wereldbeeld aan te houden. Zoals bleekmiddel als medicijn tegen autisme bij kinderen, of het innemen van terpentine of urine voor je gezondheid (voor de volledigheid: bleekmiddel, terpentine en urine zijn alle drie ongezond). Nu is misinformatie en propaganda gewoon een dingetje dat wij mensen altijd al deden. Nepnieuws wordt nu sneller gedeeld op Twitter dan de waarheid. Maar in 2018 zullen de technologische én politieke ontwikkelingen dat op een hoger niveau brengen. Kijk maar:

Dit is dus ene Michael Scott neergezet als Trump middels Deepfake. Deepfake is het plakken van iemands gezicht op een video, bewegend. Dat kan al zodanig professioneel, dat Twitter én Pornhub (ja die twee zijn verbonden) deepfake porno met beroemdheden verbieden.

Zingeving: technologie is een keuze

Dit is een Amish boer. Waar anderen kiezen voor een trekker, ploegt hij nog met echte paardenkracht zijn land. Na de storm aan kritiek op Big Tech en de toepassing van data om ons dopamine-verslaafd te maken, voelt dat wellicht als een verademing. Maar ook als een terugval. Terug in de tijd. Wat zou de oprichter van Apple daarvan vinden? Nick Bilton van New York Times vroeg hem in 2010, het jaar dat de iPad werd gelanceerd: “Your kids must love the iPad!” waarop Steve Jobs antwoordde: “They haven’t used it. We limit how much technology our kids use at home.”

De Amish gebruiken wel degelijk technologie, zoals elektrisch gereedschap maar dan met een pneumatisch systeem, wat ze dan Amish Electricity noemen. Amish zijn zich erg bewust van wat ze in hun leven laten en waar ze van afhankelijk worden. Ze gebruiken dus ook wegwerpluiers, pesticides en zonnepanelen. Maar dan wel op hun manier. Zoals Kevin Kelly in zijn boek “What Technology wants” helder uit de doeken doet: we denken te weinig na over de impact van technologie. Want onder aan de streep heeft het onze levens altijd wel verbeterd. Van je dorp naar de stad verhuizen, brengt altijd een verbetering in welvaart. Maar welvaart is betrekkelijk. Heeft iedereen een mobieltje in jouw klas, dan is een mobieltje geen luxe meer maar een noodzaak om er bij te horen. Technologie brengt ook echte nadelen waar we ons niet goed bewust van zijn, zo getuigt het lijstje onder de trend De Mobiele Ziekte. We gaan er maar in mee zonder na te denken.

Nu komt er een moment dat je straks overweegt om een stemgecontroleerde assistent in huis te halen: Alexa, Siri, Google Now of straks Facebook. Voordat je onbezonnen zo’n ding in huis haalt: denk er nog eens goed over na. Brengt het je dichterbij een utopie of dystopie?