Is geoblocking nog houdbaar in het huidige digitale tijdperk?

Je favoriete serie terugkijken via Uitzending Gemist als je op vakantie bent in het buitenland? Vergeet het maar! In plaats van een ontspannen avond, kijk je naar een scherm met de tekst: ‘Het is niet toegestaan om deze aflevering vanaf uw huidige geografische locatie te bekijken’. Waarom wordt het kijken van deze Nederlandse content onmogelijk gemaakt en mag dat überhaupt?

Tegenwoordig is het voor iedereen heel makkelijk om te reizen, handelen en werken binnen Europa. Geen oponthoud aan de grenzen en grotendeels dezelfde rechten en plichten. Dit noemen we de interne markt. De Europese Commissie hecht grote waarde aan deze interne markt, maar toch zijn er nog steeds grote verschillen, zeker wat betreft de digitale markt. En geoblocking is één van de zaken die deze verschillen in stand houden.

Wat is geoblocking?

Bovenstaand voorbeeld is een vorm van geoblocking. Bij geoblocking wordt de toegang tot een bepaalde dienst ontzegd, gebaseerd op de geografische locatie van de consument. Dit wordt gecontroleerd aan de hand van het IP-adres van de gebruiker. Het gaat hier om een veel toegepaste methode: maar liefst 68% van de aanbieders van digitale content past geoblocking toe.

Waarom passen mensen geoblocking toe?

Maar met welke reden passen aanbieders geoblocking toe? Dit heeft alles te maken met auteursrechten. Op elk origineel werk zit auteursrecht, zo ook op films en series. Als een aanbieder van een videostreamingdienst zoals Uitzending Gemist of Netflix films of series wil aanbieden, zullen zij een licentie moeten krijgen van de rechthebbende. Vaak zijn deze rechten beperkt tot één land en dus niet tot de gebruiker. Voor een dienst die zich bijvoorbeeld geheel richt op de Nederlandse markt zal de aanbieder een licentie afnemen die alleen geldig is binnen Nederland. Door het inzetten van geoblocking kan gegarandeerd worden dat de films en series niet in andere landen te zien zijn, zodat er geen inbreuk wordt gemaakt op de rechten van de auteur.

Voor de gebruiker voelt dit echter niet eerlijk. Hij betaalt voor de dienst en mag verwachten dat hij er in het huidige digitale tijdperk vanaf elke locatie gebruik van kan maken. Door het gebruik van mobiele apparaten als smartphones, tablets en laptops zijn we op verschillende locaties met internet verbonden en is het vreemd dat dienstaanbieders zich niet aanpassen aan deze situatie.

Verschillende toepassingen van geoblocking

Geoblocking wordt niet alleen ingezet bij online videodiensten. Zo wordt de methode ook ingezet bij het tegengaan van fraude met pinpassen. Door het standaard blokkeren van pinpassen buiten Europa is de schade door skimming sterk afgenomen.

Ook bij webwinkels worden buitenlandse kopers vaak geweerd. Meestal willen de webwinkels zelf niet leveren naar het buitenland, maar het komt ook voor dat leveranciers het verbieden in verband met strategische keuzes.

Europese Commissie buigt zich over geoblocking

Deze laatste vorm van geoblocking zou volgens de Europese Commissie wel eens in strijd kunnen zijn met het mededingingsrecht. Daar waar partijen eenzijdig beslissen om consumenten uit een andere geografische locatie te weren is er geen probleem. Pas als twee of meer partijen een overeenkomst sluiten waarbij dergelijke afspraken gemaakt worden, kan inbreuk gemaakt worden op de mededingingsregels. Als voorbeeld kan het handelen van de Britse satellietzender Sky aangehaald worden. De zender had afspraken gemaakt met zes grote Amerikaanse filmstudio’s waarin contractuele restricties stonden die Sky verboden om consumenten buiten het Verenigd Koninkrijk en Ierland toegang te verlenen tot het aanbod. De Europese Commissie plaatste ernstige vraagtekens bij deze afspraken en heeft inmiddels een diepgaand onderzoek gestart.

Geoblocking is op dit moment een ‘hot topic’ voor de Europese Commissie te zien aan het voorstel om grensoverschrijdende portabiliteit van online diensten te stimuleren, door de belemmeringen weg te nemen die het auteursrecht met zich meebrengt. Hiermee wordt het gebruik van geoblocking ingeperkt en kunnen consumenten ook buiten de landsgrenzen van hetzelfde aanbod genieten.

Geoblocking voelt niet helemaal eerlijk. Je betaalt immers voor een dienst maar je kan er buiten je eigen landsgrenzen geen gebruik van maken. Daar komt bij dat we steeds vaker onderweg zijn en op elke locatie van diensten gebruik willen maken. Geoblocking is daarbij een zeer beperkende factor.

Gelukkig lijkt de Europese Commissie het belang van de digitale interne markt ook in te zien, door de ontwikkeling van nieuwe Europese regels. Hopelijk kunnen we binnenkort wel onze favoriete serie op vakantie terugkijken.

*) Dit artikel is geschreven in samenwerking met Jasper Jansbeken.