Ook de schoonheid wordt geautomatiseerd

In de esthetica, het vak binnen de filosofie waarin het over schoonheid gaat, geldt de wetmatigheid dat schoonheid ontstaat zodra we iets zien of horen wat onze kijk op het normale verandert. We laten ons graag betoveren.  

Een actuele vraag in ons huidige tijdperk van kunstmatige intelligentie (AI) is: kunnen we schoonheid programmeren en automatiseren? Vanuit het perspectief van de waarnemingspsychologie kan dit. In ons menselijk brein vinden we  als het ware een blauwdruk van een paradijs. Volgens de waarnemingspsycholoog Frans Boselie kunnen de relaties tussen vorm en schoonheidsindruk zodanig in kaart worden gebracht dat we op termijn geen kunstenaars meer nodig hebben maar programmeurs. Alles wordt dan objectief mooi. 

Hier kan tegen worden ingebracht dat we, zoals de filosoof Markus Gabriel ooit betoogde, niet ons brein zijn. Bewustzijn onderscheidt ons van machines. Wij voelen iets. Bovendien verandert ons begrip van schoonheid in de tijd. Er zit met andere woorden een onvoorspelbare component in de wijze waarop wij betoverd willen worden. 

De toegepaste en autonome kunsten werpen zich tegenwoordig enthousiast op robotisering. In digital design zijn design systems populair. Door een overvloed aan digitale touchpoints in een gefragmentariseerde globaliserende wereld is er een enorme behoefte aan beheersbaarheid vanuit kostenperspectief en consistentie vanuit merkperspectief. Een design system is een middel om de vormgeving te automatiseren en de unieke verschijningsvorm van het merk onder controle te brengen en consistent te maken.

Nemen design systems, robots en algoritmes het werk van de designer over? Deels wel en dat maakt het ontwerpen van design systems zo fascinerend. Hoe kunnen we schoonheid vatten in wetmatigheden en algoritmes? Hoe kunnen we bijvoorbeeld ‘onregelmatige regelmatigheid’ programmeren? Hier houden mensen immers van. Waar het hier echter om gaat: niet de schoonheid wordt geautomatiseerd maar de uitvoering ervan. Dankzij AI kunnen ontwerpers taken uitbesteden. Het productiewerk wordt geautomatiseerd. We moeten wel omdat we anders alle verschijningsvormen van het merk op termijn niet meer onder controle kunnen hebben. De ontwerper ontwerpt en bedenkt samen met de programmeur de algoritmes die het design genereren. Inclusief de speelruimte en de kaders waarbinnen interpretaties zoals bijvoorbeeld personalisatie mogen plaatsvinden. 

De illustratie in dit artikel is een muurtekening van de Amerikaanse conceptuele kunstenaar Sol LeWitt. Hij bracht de tekening niet zelf aan op de muur. Zijn kunstwerk is een set van instructies die door een willekeurige vakman kunnen worden uitgevoerd. Een vroeg voorbeeld van generatieve kunst. Het gaat niet meer om de uitvoering maar om het idee, het algoritme.  “The idea becomes the machine that creates the art”.

De Engelse versie van dit artikel vind je hier.

Meer interesse in hoe design ervoor staat? DARE is hét event voor digital creatives. Het programma en de sprekers vind je op de site van DARE.