E-health en de mens: niet het lijdend voorwerp, maar de sleutel tot succes

Als we het over e-health hebben worden zaken als het elektronisch patiëntendossier en privacygevoelige informatie al snel genoemd. Maar wat kunnen artificial intelligence (AI), data science en andere technieken nog meer betekenen voor de toekomst van de gezondheidszorg?

Tijdens de Future of E-Health-roundtable op EDAY bespraken verschillende spelers uit de branche, van arts tot data scientist, wat hen bezighoudt. Dit zijn de zes belangrijkste trends en uitdagingen die besproken zijn:

1. De lusten en lasten van data

“Het is belangrijk dat hulpverleners en behandelaars de praktische voordelen ervaren van wat er mogelijk is met de data die zij verzamelen.”

Voor de toekomst van de e-health kan AI een belangrijke rol spelen en daarvoor is goede data nodig. Om die te verzamelen wordt hulpverleners en behandelaars gevraagd om zaken te registreren en dat kan soms een tegenstrijdig belang opleveren.

Data ‘zomaar laten verzamelen’ en daarmee een extra werklast creëren is natuurlijk nooit een goed idee. Wel zijn hulpverleners en behandelaars erg goed in het stellen van de juiste vragen waardoor kwalitatieve data inzichtelijk komt die uiteindelijk kunnen helpen bij diagnose, zorg en nazorg. Zorg ervoor dat hulpverleners inzien dat data niet ‘zomaar’ verzameld worden maar dat ze de voordelen ervan ook ervaren in de praktijk.

Data en AI hoeven niet alleen ingezet worden bij medische informatie. Het kan de uiteindelijke werklast juist verlichten door praktische zaken als bijvoorbeeld voortgangsrapportages automatisch te genereren.

2. De rol van de data scientist

“Met kwalitatief goede data én de juiste kennis kan het speelveld naar een hoger plan worden getild.”

‘Maar onze organisatie is echt anders.’ Dit is een commentaar dat data scientists vaak te horen krijgen wanneer ze hun expertise willen delen met bedrijven. Bij een zorginstelling of een ziekenhuis is de organisatie ook daadwerkelijk anders dan bij veel andere bedrijven. Heeft het dan wel nut om daar een bak data scientists neer te zetten als die niet precies weten wat de specifieke zaken zijn die er binnen een ziekenhuis spelen?

Met kwalitatief goede data én de juiste kennis kan het speelveld naar een hoger plan getrokken worden. Maar dat kan een data scientist niet alleen, hiervoor moeten mensen met verschillende expertisegebieden met elkaar samenwerken; van arts tot verzorger, tot en met de jurist.

3. Kan AI helpen om de zorg goedkoper te maken?

“Om AI daadwerkelijk in te zetten zodat zorg sneller en accurater verleend kan worden, is meer nodig dan alleen data en samenwerking.”

Het gaat draait er vooral om dat data en AI in dienst gesteld worden van het verbetertraject in de zorg en niet andersom. Om dit echt mogelijk te maken is het van belang dat ziekenhuizen, zorgverzekeraars en de beheerders van het EPD samen optrekken.

Het systeem in Nederland is anders dan de commerciële businessmodellen die in andere landen in de zorg gebruikt worden. Het Nederlandse systeem zou ertoe kunnen leiden dat er minder stimulans is om de zorg goedkoper te maken. Je zou zelfs kunnen stellen dat innovatie de zorg in eerste instantie duurder maakt, maar dat er voor een uiteindelijke besparing geen beloning komt.

Vooral tech-applicaties die helpen bij de organisatie en communicatie kunnen wel degelijk efficiency en besparingen opleveren op korte termijn. Voorbeelden hiervan zijn de elektronische controle van medicijngebruik, of de 24-uurs automaten waardoor mensen altijd toegang hebben tot hun medicatie en een deel niet meer fysiek bediend hoeft te worden in een apotheek.

4. Patiëntencontact

“Techniek kan ook een rol spelen in het contact met de patiënt. Wat levert dit nu op en kan dit in de toekomst nog extra opleveren?”

Door sommige hulpverleners wordt nog afhoudend gereageerd op digitaal contact met de patiënt. Daar is een aantal goede redenen voor: het contact wordt als minder persoonlijk ervaren en dat kan een vertekend beeld opleveren.

De hulpverlener heeft daarbij (ook bij digitaal beeldcontact) geen zicht op de gehele fysiek van de patiënt. Dat kan een beperking opleveren bij het stellen van een diagnose of de behandeling.

Toch zijn er nu al voorbeelden waarbij digitaal contact zowel voor de zorgverlener als de patiënt voordelen kan opleveren. Een e-consult kan bij informatievragen waarbij geen directe hulp nodig is enorm van pas komen. Vaak heeft een patiënt eerst een informatievraag (is dit ernstig, op welke symptomen moet ik letten, of wanneer moet ik wel langskomen?). De antwoorden op deze vragen kunnen een vervolgtraject vaak voorkomen of helpen bij het latere behandeltraject.

Ook in de GZ-psychologie zijn al voorbeelden van praktijken die enkel online behandelen. Dat blijkt te werken bij een aantal duidelijk afgekaderde hulpvragen. Om deze e-consults ook in te zetten in grote GZ-organisaties is tijd en aandacht nodig.

De twijfels van de behandelaars zijn in sommige gevallen terecht en in sommige niet. Het is goed om te kijken welke behandelingen echt effectief zijn met e-consults en dat vergt meer onderzoek en ervaring van de behandelaars.

5. Adaptie is de sleutel

Er zijn al veel zaken mogelijk op het gebied van AI, data en andere technische health-oplossingen. Hoe en hoe snel dat verder ontwikkeld wordt is vooral afhankelijk van hoe mensen, zowel zorgverleners als patiënten, hiermee omgaan.

Het kan overkomen alsof mensen hun grip op iets heel menselijks als zorg kwijtraken door de inzet van innovatie. Dat hoeft zeker niet het geval te zijn. Door een zorgvuldige implementatie (zijn alle partijen hiermee geholpen?) en een kritische blik (is dit nuttig en veilig?) kunnen AI, data en andere technische oplossingen de toekomst van de gezondheidszorg naar een hoger plan tillen.