Augmented Empathy; what the f*ck?!

Pamela Pavliscak opende eDay 2019 met een betoog over empathie in tijd van automatisering. Gefascineerd heb ik zitten luisteren en nu een paar dagen later denk ik nog steeds na over het onderwerp. Er zitten namelijk zoveel discrepanties in dat een filosofisch gesprek hierover best op zijn plek is. Al is het maar om ervoor te zorgen dat het woord ‘empathie’ niet uitgehold wordt in onze zucht om hypes te creëren.

Zoenen op afstand

Empathie is de vaardigheid om je in te leven in situaties en gevoelens van anderen. Uit onderzoek blijkt dat we door technologie steeds meer afgezonderd worden van de rest, wat effect heeft op het vermogen om ons in te leven. Pavliscak liet allerlei voorbeelden zien waarbij het gevoel van verbinding weer versterkt wordt door technologie. Van chatbots en VR games waarbij het inlevingsgevoel getest en aangesproken wordt, tot contactloze sensing apparaten waarmee je (met gevoel!) kunt zoenen met je vriend op afstand. Ook laat ze ‘Her’ voorbeelden zien uit Japan van een holografische vriendin die de eenzaamheid tegengaat. En voorbeelden van mogelijke toepassingen van gezichtsherkenning om in een videogesprek de emotionele toestand van de ander te peilen. Met andere woorden, technologie interpreteert de emoties van de ander en doet suggesties voor de omgang. We gaan het ‘augmenten’ (to augment is to make something greater by adding to it) en komen uit bij een nieuwe mogelijke trend die we ‘Emotional AI’ of ‘Augmented Empathy’ noemen.

Signalen interpreteren

Als techlover kan ik wel blij worden van de mogelijkheden en lachen om de gekkigheid die wordt bedacht, maar eigenlijk is het in en in triest. Mensen zijn sociale wezens. Ons empatisch vermogen is een instrument om te overleven. Je empatisch vermogen zorgt ervoor dat je de signalen van de ander kan interpreteren. En die signalen zijn niet alleen gezichtsuitdrukkingen, het is ook ‘de energie’ van de ander die kan worden gevoeld. Iedereen kent de situatie dat als je op een feestje komt, je kunt ‘voelen’ hoe de sfeer is of dat je voelt of iemand te vertrouwen is. Wat nu dus wordt gezegd, is dat we door technologie minder in staat zijn dat instrument in te zetten. En dus gaan we technologie inzetten om dat effect op te heffen…?!?!

Cultuur

Dat is hopelijk niet de oplossing die aan zal slaan. Ik hoop écht dat de massa gaat inzien dat dit verschijnsel een diepere oorzaak heeft en voortkomt uit onze cultuur. Wij leven in de westerse maatschappij en onze cultuur is gebaseerd op de ratio en wetenschap. Daar is de groeiende technologie ook uit voortgekomen. In onze cultuur moet alles getest en bewezen worden. Alles wordt met het hoofd beredeneerd. Dit zorgt voor controle en overzicht. Dat vinden we fijn, want het voorkomt pijn. Maar dat zorgt er ook voor dat we afgesloten raken van het gevoel. En als ik het over gevoel heb, dan bedoel ik niet alleen emoties waar vooral vrouwen last van hebben.

Onderbuikgevoel

Gevoel kun je breder omschrijven. Iedereen kent de term onderbuikgevoel. Dat betekent niets meer of minder dat je in staat bent om in te tappen op de energie die stroomt, in onszelf en tussen mensen. Je intuïtie volgen is intappen op de stroom die gaat. Aanvoelen is wellicht een beter woord om het te duiden. Dat is wat we als mensen meer mogen ontwikkelen. Uit het hoofd en meer in je onderbuik, of je hart, of welk plekje van je lijf dan ook, is volgens mij het devies. Voorbij aan de emoties en de ratio die ons nu allerlei kanten opstuurt behalve de juiste.

Inzicht

Ik denk dat het in onze cultuur zit, het kapitalisme, dat zorgt voor de behoefte tot constante groei. Die drang tot groei zie je bij de overheid, bedrijven en de individuele mens. Zo erg dat velen de druk niet meer aan kunnen en in de burn out vliegen of, nog erger, zelfmoord plegen. We moeten inzien dat constante groei, altijd alles beter en innoveren tot je erbij neervalt het opvullen is van een leegte die niet vervuld kan worden. Wellicht moeten we de leegte gewoon accepteren. Er bestaat geen probleem dat opgelost hoeft te worden. Door dat in te zien, kom je vanzelf uit je hoofd en ga je automatisch meer aanvoelen. Hoe fijn is dat om even bij die collega op het bureau te zitten en de tijd nemen om het aanvoelen te oefenen. En je zult zien dat je empathische vaardigheden direct groeien.

Leve de crisis

Op de website van eDay wordt de beschrijving van de presentatie van Pamela afgesloten met: ‘In this talk, we’ll consider what it might mean to design technology for cultivating a cohesive society where fellow feeling flourishes.’ Ik stel voor om er juist geen technologie op los te laten. Laat het probleem maar leiden tot een (culturele) crisis, want dan is er ruimte om het gevoel weer te laten groeien. Wat denk jij?