Serious games helpen eenzaamheid op te lossen

Tien procent van de ouderen geeft zelf aan zich ernstig eenzaam te voelen. Eenzaamheid is een toenemend probleem in de samenleving. Serious games kunnen een oplossing zijn. En soms hoeft dat niet eens digitaal te zijn… 

De cijfers liegen er niet om. Tien procent van de ouderen geeft zelf aan zich ernstig eenzaam te voelen. Dat zijn meer dan 500.000 landgenoten. En alsof het niet genoeg is, eenzaamheid neemt toe met de leeftijd. Vanaf 65 jaar is dit al 44 procent, stijgend naar 63 procent bij 85-plussers. Laten we het eens omdraaien, van de 85-plussers zijn slechts vier van de tien niet eenzaam! 

Schrik niet, hier blijft het niet bij. Vier op de tien jonge mensen voelt zich minstens één keer per week eenzaam. Eenzaamheid bij ouderen heeft veelal te maken met het wegvallen van partners, vrienden of dierbaren, en met isolement door lichaamsklachten. Je zou kunnen zeggen dat het bij het ouder worden hoort. Bij jongeren ligt dat anders. Eenzaamheid wordt veroorzaakt omdat ze het lastig vinden om sociale contacten te maken en onderhouden, ze te kampen hebben met een negatief zelfbeeld en te hoge verwachtingen hebben van anderen. Van Dulmen en Goossens (2013) stellen dat tussen de drie en veertien procent van de kinderen en jongeren chronische gevoelens van eenzaamheid hebben. 

Ook de koningin is eenzaam

In haar autobiografie “Eenzaam maar niet alleen” omschrijft wijlen Koningin Wilhelmina haar eenzaamheid. Als tienjarige kreeg zij al het koningschap. Zij was weliswaar omringd door hovelingen, politici, leden van de Staten Generaal en bezoekers. Echter, dit waren uitsluitend mannen. Als vrouw was zij dus eenzaam, maar niet alleen. Maaike Meijer, hoogleraar Genderstudies (Univ. Maastricht) schrijft daarover: “Je hoeft geen koningin te zijn om te weten wat eenzaamheid te midden van anderen betekent. Je bent op een feest, iedereen maakt plezier, maar jouw geliefde heeft het net uitgemaakt en je voelt je eenzamer dan wanneer je gewoon alleen zou zijn. ……… Gezelschap zonder contact maakt eenzaam”.  

Is dat de sleutel tot het probleem “eenzaamheid”, contact kunnen en weten te maken? Ziet u ze zitten in het verzorgingshuis, mannen en vrouwen gescheiden aan de tafels. Elkaar beloerend, maar geen contact makend? Al jaren aan dezelfde tafel, en nog steeds niet weten hoe de ander in elkaar zit, wat diens interesse is, hoe diens leven er uit zag. Ik zou zeggen, ga zelf eens kijken, je zal er van schrikken! 

Ligt daar een uitdaging voor de verpleegkundigen? Zeker wel! Maar door de hoge mate van “protocolisering” wordt de tijd vooral ingevuld door billenwassen, steunkousen aantrekken, medicijnen uitdelen en andere zorgtaken. En niet door “het zorgen voor het geluk en welzijn van de bewoners”. 

Digitale vaardigheden? 

Genoeg getreurd! Gelukkig zijn er diverse serious games die een oplossing (gaan) bieden. Neem bijvoorbeeld MatchIt. Deze wonderschone app brengt mensen met elkaar in contact op basis van gedeelde interesses, passies en hobby’s. Eenvoudig met teams van twee of meerdere bewoners te gebruiken. Het is waar gebeurd. Deze video toont een ontroerende uitkomst, twee mensen die elkaar al een aantal jaren zagen, maar geen contact hadden en nu ineens vrienden zijn! Weg eenzaamheid….

Dan zegt u natuurlijk, “het ontbreekt vaak aan digitale vaardigheden”.  Het kan ook met een gewoon ouderwets bordspel, Kwist’t. Hoeveel familieleden weten niet wat opa of oma nou werkelijk belangrijk vond?. Is dat niet “eenzaam”? Met Kwist’t leren ze elkaars mooie momenten, hobby’s, favoriete muziek of eten kennen. Het mes snijdt nu aan twee kanten, ineens heeft de jongere een echt contact, en nog wel met diens grootouder, de oudere! Kunt u zich een betere vertrouwenspersoon voorstellen? 

Generaties laten klikken

Dit laten klikken van generaties is onderdeel van een groot wetenschappelijk project. DELA, Radboud UMC en Games for Health gaan onder leiding van Prof. Marcel Olde Rikkert,- geriater in het Radboud UMC een digitale spelomgeving ontwikkelen om de eenzaamheid bij ouderen te verminderen. Volgens Olde Rikkert: Wij denken dat de oplossing voor eenzaamheid ligt in het laten klikken van verschillende generaties. Kinderen vinden het hartstikke leuk om iets met opa en oma te doen, en ouderen dragen graag iets bij aan de ontwikkeling van hun kleinkinderen. Meer over dit onderzoek in de sessie “Silver Games” door Liesbeth Bonekamp – Msc tijdens het Games for Health Europe congres.

En de verpleegkundigen.dan? Die worden (nog) niet geholpen in hun eigenlijke taak, zorgen voor geluk en welzijn. Ook niet in hun opleiding. Dat daar verandering in te brengen is bewijst Ria’s; Wie is Ria, de virtuele bewoonster?. In een educatief en interactief spel worden verpleegkundigen getraind hoe zij Ria beter echt kunnen leren kennen. Met succes wordt dit spel reeds in diverse Nederlands, Duitse en zelfs Amerikaanse zorginstellingen gebruikt. 

Hebben serious games nou bewezen effect in de praktijk? Prof. Marcel Olde Rikkert heeft al vele jaren ervaring met serious games en ouderen. Het blijkt dat, onder meer bij Alzheimer patiënten, de betrokkenheid met serious games van ouderen zeer hoog is. Hij zal hier over spreken tijdens het negende Games for Health Europe Congres in zijn keynote “Game well! Age Well! Niet alleen Marcel, maar ook vele andere sprekers, waaronder Zayna Khayat, Singularity University brengen je tijdens dit interessante congres op de hoogte van de laatste ontwikkelingen die in het leven van onze ouderen tot meer geluk en welzijn leiden. 

De week tegen de eenzaamheid begint 1 oktober. Doe je mee aan de strijd tegen eenzaamheid van jongeren en ouderen? Serious games doen dat zeker.