‘En wat doen we met blockchain?’

Blockchain wordt heel vaak alleen geassocieerd met cryptovaluta maar er is veel meer mogelijk. Waar zit nu precies de businesswaarde voor bedrijven?

Uit onderzoek onder bijna zeshonderd Nederlandse bedrijven, uitgevoerd in opdracht van Avanade, blijkt dat de interesse voor blockchain groot is, maar dat organisaties tegelijkertijd niet goed weten wat de mogelijkheden zijn. Het is een buzzword dat op dit moment eerder voor onrust dan voor enthousiasme zorgt: ‘We moeten iets met blockchain doen, maar wat?’

Digitale afspraken en onveranderbare transacties

Het spreekt voor zich dat nieuwe technologie alleen interessant is als het een probleem oplost of een proces stroomlijnt. Om te kunnen beoordelen of dat het geval is, is kennis van de belangrijkste eigenschappen van blockchain essentieel. Met blockchaintechnologie kunnen derde partijen in sommige gevallen overbodig zijn omdat het non-repudiation biedt (onweerlegbaarheid). Het werkt op basis van consensus tussen deelnemers over de gemaakte afspraken, waarvan de naleving digitaal kan worden afgedwongen.

Een groot zakelijk voordeel zit in het verwijderen van intermediaire schakels, zodat de marge hoger wordt en er minder externe afhankelijkheid is. Daarnaast draagt blockchain bij aan minder fouten in de keten, door verkeerde beslissingen of sturing op basis van incorrecte informatie. De actuele informatie wordt immers direct met iedereen in de keten gedeeld. Ook wordt het goedkoper om transacties uit te voeren, omdat er minder afstemming nodig is – de afspraken en regels zijn voor iedereen duidelijk. De kosten voor het afhandelen van geschillen gaan daardoor eveneens omlaag. En doordat het eigenaarschap van de data veel transparanter is, is de kans op fraude aanzienlijk kleiner.

Een bekend voorbeeld van waar blockchain grote impact op kan hebben is het betaalproduct van banken. Nu heb je de bank nog nodig als centrale partij om geld over te maken. Als financiële transacties op de blockchain plaats vinden, is zo’n centrale partij niet meer nodig omdat je zelf het bewijs kan leveren dat je geld in een transactie hebt ontvangen of verzonden. Hier kan op geen enkele manier discussie over zijn door de onweerlegbaarheid die besloten zit in blockchain.

Dit is in potentie ook disruptief voor partijen als de notaris en het Kadaster. Maar blockchain wordt bijvoorbeeld ook toegepast in food voor producten waarvan het belangrijk is dat de herkomst bekend is, omdat er anders bijvoorbeeld geen keurmerk wordt verleend. Of denk aan waardevolle goederen zoals diamanten waarvan de eindgebruiker ook zeker wil weten dat het een eerlijk product is. Een andere toepassing is in identiteitsmanagement, waarbij de eigenaar van de data bepaalt welke partij zijn persoonlijke gegevens in mag zien. Dit kan bijvoorbeeld gebruikt worden om de grenspassage op luchthavens te versnellen. Er zijn dus nu al heel veel initiatieven en mogelijkheden die worden onderzocht.

De afspraken binnen de blockchain kunnen worden vastgelegd in smart contracts. Deze worden elektronisch afgedwongen. Stel, je hebt een bepaald type auto dat wordt verkocht door een dealer. Hier moet regelmatig onderhoud op worden uitgevoerd. Er zijn verschillende partijen betrokken bij deze waardeketen: de fabrikant, dealer, consument, garage, sloper en recycler. Elke partij heeft het recht om een specifieke set van acties uit te voeren op de data van de auto. De dealer legt vast welke specificaties de auto moet hebben. De fabrikant heeft het recht om de auto in de blockchain te zetten. De garage mag alleen loggen welke onderdelen er zijn vervangen en wat de kilometerstand is. De eigenaar van de auto mag notes toevoegen, de verzekering zet schadeclaims op de blockchain, etcetera. Je kunt met blockchaintechnologie dus elektronisch de verantwoordelijkheden van deelnemers scheiden en controleren.

Minder kans op fraude

Dit is een groot verschil met de centrale databases die nu worden gebruikt voor het vastleggen van data en transacties. Daar worden ook rollen toegekend met daaraan gekoppeld een autoriteitsniveau, maar het is onvermijdelijk dat bijvoorbeeld de database administrator toegang heeft tot gegevens die feitelijk niet nodig zijn voor het uitoefenen van zijn of haar taken. Denk aan het Haagse ziekenhuis waar personeelsleden zonder aanleiding het medische dossier van realityster Barbie bekeken.

Als die gegevens op de blockchain hadden gestaan, dan zou de eigenaar van de data zelf kunnen bepalen wie toegang heeft. Iedereen is dus eigenaar van zijn stukje data op de blockchain, of dat in dit voorbeeld nu een patiënt is of mogelijk een arts die een deel van het dossier kan inzien en behandelingen mag loggen. Een eventueel lek opsporen is dan vrij eenvoudig, omdat een van de mensen die je zelf hebt toegevoegd het gedaan heeft.

De transparantie die blockchain biedt zorgt er dus voor dat er minder risico op fraude is. Je kunt alle stappen in een proces aflopen die tot de huidige situatie hebben geleid. Eenmaal vastgelegd, kan een transactie niet meer worden aangepast. Niemand kan zich verschuilen.

Kortom, als er meer partijen data delen en gezamenlijk ervoor verantwoordelijk zijn dat die gegevens kloppen, dan is blockchain een interessante technologie. Het is toepasbaar op elke supply chain. We noemden al producten waarvan het belangrijk is om de herkomst en bewerking vast te stellen, zoals fairtrade chocola of vlees dat een bepaald keurmerk heeft. Maar ook voor partijen die gevoelige data veilig willen digitaliseren is de technologie een goede optie. Denk aan het elektronisch patiëntendossier, stemmen bij verkiezingen of belastingaangiftes.

Dan is er nog de categorie bedrijven die simpelweg niet weten dat er een probleem is. Een voorbeeld hiervan is de derde partij die van elke energiemaatschappij bijhoudt wat er geleverd is. Die ‘beheerder’ wordt als onvermijdbaar gezien, een historisch gegeven, terwijl blockchain deze derde partij overbodig kan maken. Nadenken over blockchain vergt een nieuwe mindset waarbij je naar de kern van je business gaat kijken om te zien waar je schakels kunt weghalen en processen kunt optimaliseren.

Uitdagingen: privacy, onzekerheid, wetgeving

Een van de resultaten van het onderzoek was dat slechts 5 procent van de bedrijven al met blockchain bezig is. Gebrek aan kennis is de voornaamste reden waarom er niet naar de mogelijkheden wordt gekeken. Driekwart is geïnteresseerd maar ziet beren op de weg. Zo worden wetgeving, onzekerheid en dataprivacy als hindernissen genoemd.

Het klopt dat er wat uitdagingen verbonden zijn aan het gebruik van deze technologie. Om met de wetgevingskwestie te beginnen: blockchain is dusdanig nieuw dat we niet weten of en hoe het zal worden gereguleerd. Daar komt bij dat de rechtsgeldigheid van smart contracts nog niet duidelijk is, omdat de jurisprudentie ontbreekt.

Wat de onzekerheid betreft – die zit hem vooral in het ontbreken van kennis (60 procent zegt onvoldoende te weten over blockchain) en in het feit dat blockchain een complexe technologie is. Dit is eenvoudig op te lossen door externe expertise in te huren en het kennisniveau zo omhoog te brengen.

Het privacybezwaar is een kwestie van goede voorwaarden. Als je in de afspraken niet goed vastlegt wie welke rechten heeft, dan kan de privacy van de eigenaar van de data inderdaad worden geschaad. Dat is dus een kwestie van goede voorwaarden stellen en vastleggen. Op een private blockchain kan dit gemakkelijker worden ingeregeld dan op een publieke. Bitcoin is feitelijk een grootboek dat voor iedereen toegankelijk is, dus alle transacties die worden gedaan zijn per definitie voor iedereen inzichtelijk.

Daarom werken de meeste bedrijven met private blockchains, waarbij de deelnemers elkaar kennen en gezamenlijk de voorwaarden opstellen en alleen zij de data in kunnen zien binnen de blockchain. Ketenintegratie is dus van groot belang. Hoe meer partners zich aansluiten bij de blockchain, des te groter is de toegevoegde waarde daarvan.

Hoe bepaal je of blockchain interessant is?

Onze ervaring is dat je met behulp van een design thinking workshop goed boven water kunt krijgen wat de problemen en uitdagingen zijn voor een bedrijf waarbij blockchain zou kunnen helpen. De technologie is in potentie zeer disruptief dus zo’n exercitie is vrijwel altijd de moeite waard.

Wanneer de processen en problemen zijn geïdentificeerd die je kunt oplossen met blockchain, volg je het gebruikelijke traject van het uitwerken en toetsen van de businesscase en het bouwen van een prototype. Zelf werken we hiervoor met technieken als Microsoft Blockchain Workbench die snel resultaat opleveren.

De prototypen beoordeel je op proof of concept (is het idee haalbaar?), value (is er een markt voor?) en technology (werkt de technologie zoals verwacht?). Als daaruit blijkt dat het idee technisch haalbaar, gewild en waardevol is kun je de toepassing gaan bouwen. Met deze werkwijze verkrijg je snel inzicht in de werking van de oplossing, hoe die eruitziet, wat het kan en of de beoogde gebruikers erop zitten te wachten. En mocht onverhoopt blijken dat blockchain toch niet de oplossing is, dan heb je dat snel boven tafel gekregen én veel geleerd.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Davy Davidse.